خان احمد خان پسر هه لوخان (1025تا1046ه.ق)

پس از رسیدن به خکومت از طرف شاه عباس مامور سرکوبی اهالی بلباس و مکری میکند که دراین جنگ آنها را شکست می دهد وانها به رواندز پناهنده می شوند و خان احمدخان به دنبال آنها رواندز را نیز ضمیمه متصرفات خود می کند .
بعد از فراغت از رواندز متوجه موصل رونه میشود وحاکم انجا می گریزد وبه راحتی به تصرف در می آید . سپس راهی کرکوک می شود و آنجا راهم به آسانی تسخیر می کند و پس از ان بغداد را نیز متصرف میشود .
در سال 1041هجری قمری بعد از مرگ شاه عباس وکشته شدن سرخاب بیگ پسر خان احمد خان در دربار صفوی رابطه با دربار تیره میگردد وعلیرغم شاه صفی به شهرهای سنقر –کرماشان- همدان –گروس –ارومیه وخوی لشکر کشید وهمه آنها را تصرف نمود و ورسما ازین تاریخ استقلال خود را جشن گرفت .
پس از حمله شاه صفی بالاخره بعد از پناهنده شدن به عثمانی فرمان به نام سلیمان خان اردلان صادر شد .

هه لو خان پسر سلطان علی بیگ(998تا1025ه.ق)

پس از رسیدن به حکومت دو سال با عثمانی مناسبات خود را حفظ کرد . پس از آن با ایران تجدید روابط نمود و مرکز حکومت خود را از قلعه زلم و قلعه ی مریوان به قلعه ی پالنگان انتقال داد .

هه لو خان به اقتضای فصول چهارگانه بهار را در پالنگان تابستان را در حسن آباد وپاییز را در مریوان و زمستان را در زلم به سر می برد .
جنگ بین شاه عباس و هلوخان بدین صورت است که ابتدا حسین خان والی لرستان با اشاره شاه عباس به کردستان حمله می کند وشکست می خورد سپس شاه عباس شخصا به کردستان حمله میکند اما در میهم آلی بالی زنگنه وی را ازین حمله منصرف میکند وتعهد میکند از راه صلح وصفا خان اردلان را به اطاعت وادارد .
هه لو خان با نشانه حسن نیت به شاه عباس فرزند خود خان احمد خان را به دربا رشاه عباس می فرستد و شاه نیز خواهر خود زرین کلاه خانم را به عقد خان احمد خان در می آورد .بر حسب ادستدعای خود هه لوخان فرمان حکومت کردستان از همدان تا عمادیه و کوی وحریر به جهت خان احمد خان صدور می یابد .

تیمورخان پسر سلطان علی بیگ (986تا 998ه.ق)

چون در ایران سلطنت استقرار نیافته بود به سلطان عثمانی بنا به مصلحت نزدیک شد .

تیمور خان 4 پسر داشت به ترتیب ذیل :

1)سلطان علی بیگ
2)بداغ بیگ
3)مراد بیگ
4)میر علم الدین
وی متصرفات خود را به ترتیب زیر میان فرزندان تقسیم کرد:

1)سلطان علی بیگ :حسن آباد- سنندج –شهر زور – زلم و قزلجه

2)بداغ بیگ:قره داغ – کوی وحریر

3)مرادبیگ:سقز – مریوان – سیاه کوه – خورخوره وتیلکو

4)امیر علم الدین :شهر باژیر از توابع سلیمانیه

سپس به جانب کرماشان – سنقرو دینور تاخت وهمه را متصرف شد

به سال 993به متصرفات عمر بیگ کلهر حمله کرد وعمر خان با کمک شاه وردی خان لرستانی متصرفات خود را باز گرفت .

درسال996 به زرین کمر (گروس)که حکومت آنجا را به دولتیار سلطان سیا ه منصوری واگذار کرده بود وپس از دو قلعه را گشود اما در این زمان هدف تیر قرار گرفت ودر گذشت .

سلطان علی بیگ پسر سرخاب بیگ (972تا975ه.ق)

وی بیش از سه سال دوام نیاورد وپس از فوت وی دوپسر به نا های تیمور خان وهه لو خان داشت .

سرخاب بیک پسر مامون اول(945تا975ه.ق)

بعد از آن که مامون بیک ثا نی به اسلامبول رفت وزندانی شد .عمویش سرخاب بیگ در تاریخ 945ه.ق قلعه ی زلم و شهرزور وسایر ولایات او را ضمیمه ی متصرفات خود کرد و قلمرو برادرش محمد بیگ را به زور تصاحب کرد و سر از اطاعت سلطان عثمانی پیچید و با شاه طهماسب صفوی طرح روابط افکند .

سرخاب بیگ 11 پسر داشت به ترتیب ذیل :
1)حسن بیگ
2)اسکندر بیگ
3)سلطان علی بیگ
4)یعقوب بیگ
5)بهرام بیگ
6)ذوالفقار بیگ
7)اصلمش بیگ
8)شهسوار بیگ
9)صارم خان
10)قاسم بیگ
11)بساط بیگ

مامون بیگ دوم پسر بیکه بیگ (942تا945ه.ق)

در سال 944ازطرف سلطان عثمانی به نام سلیمان خان 20 هزار نفر برای کردستان فرستاده می شود در ناحیه ی شهرزور به هم می رسند و درزگیری آغاز می شود و در قلعه زلم متحصن می شود و سپس به دربار عثمانی می رود و زندانی میشود وسپس آزاد می شود وحاکم حله می شود .

بهلول بیگ پسر امیر حسن(784تا827 ه.ق)

شورش به تند خو بودنش ولی ابراهیم بیگ شاه ویسی وزیر وی با تدبیر شورشها را آرم کرده است .

  حکومت اردلان

حکومت اردلانحکومت شمال غرب ایران در دوران ملوک‌الطوایفی از ۱۱۶۹-۱۸۶۷ میلادی. در تاریخ کردها از سلسله امیران محلی که حاکمیت در کردستان جنوبی و بخشی از کردستان شمالی، و مرکزیت منطقه جزیره (منطقه) را از قرن هفتم هجری قمری به عهده داشته اند، با عنوان حکام اردلان یاد شده است. دارالملک یا کرسی آن موصل بوده، اردلان همچنین نام طایفه‌ای است که این حاکمان به آن تعلق داشتند.

تاریخ حکومت اردلان

قباد اردلان بنیانگذار حکومت اردلان بود که تاعصر صفوی جانشینان او بدون هیچ مشکلی بر مناطق کردنشین حکومت میکردنداز زمان شاه عباس اول صفوی حکومت اردلان با مداخله حکومت مرکزی ایران مواجه شد. از سال ۱۰۰۶ هجری قمری که شاهوردی عباس آخرین اتابکان لر کوچک به دستور شاه عباس اول صفوی در سیمره به قتل رسید و به حکومت اتابکان لر کوچک در پیشکوه و پشتکوه خاتمه داده شد، ایران عصر صفوی به چهار ایالت والی نشین چون عربستان، لرستان، کردستان و گرجستان و ۳۶ بیگلربیگی نشین تقسیم گردید و حکومت کردستان همچنان در اختیار خاندان اردلان با عنوان والی قرار گرفت.

حسین خان سلیوزری یا حسین خان دوم والی لرستان که از سال ۱۰۱۹ هجری قمری به دستور شاه عباس اول به حوزه ی متصرفات هه لوخان اردلان لشکر کشید و در چند نوبت شکست خورد، موجب شد تا شاه عباس خود به جهت شکست هه لوخان به اسفند آباد یا علیشکر راهی شود، و در روستای سیهم قروه اتراق کند.

شاه عباس در مصاف با هه لوخان اردلان از مشاوره ی علی بیگ یا آلی بالی بیگ زنگنه بهره مند شد، علی بیگ شاه عباس را به عدم درگیری و از در دوستی واردشدن با والی اردلان تشویق و نتیجه آن که شاه عباس صفوی بدون جنگ موفق به انقیاد والی شد و بر همین اساس شاه صفوی به پاداش خدمت علی بیگ زنگنه بیش از ۱۵ روستا از شمار املاک خاصه شاهی کرمانشاهان را به جهت اسکان، عمران و کشت و زرع مردم کرد مهاجر زنگنه (از موصل و سلیمانیه و... به داخل فلات ایران حسب سالهای ۱۰۱۲ تا ۱۰۲۰ هجری قمری) به تیول آن ها درآورد. بخش اعظم آن روستاها درعداد املاک موقوفه ی دولتی چهار دانگ شهر کرمانشاه به حساب می آیند.

بعد از نادرشاه، تنش هایی در حمایت از زندیه و قاجاریه در مصاف والی کرمانشان با والی اردلان به سال ۱۰۹۹ هجری قمری وجود داشته است. اما تداوم همکاری و دوستی محفوظ مانده است. در عهد فتحعلیشاه قاجار پیوندهای سببی بسیاری با بزرگان اردلان نسل اندر نسل صورت گرفت، و تا زمان محمد شاه قاجار، احکام حاکمیتی حکام کردستان شمالی چون شاره زور، سلیمانیه، بابان و... بنا به روادید والیان اردلان، سپس انعکاس موضوع به حکومت کرمانشان و سرحدداری عراقین، و با پیشنهاد والیان کرمانشان (از زمان شاهزاده محمدعلی میرزا دولتشاه) به دربار، تنفیذ و صدور احکام حکومتی از جانب شاه صورت می گرفته است.

با انتصاب شاهزاده فرهاد میرزا معتمدالدوله عموی ناصرالدین شاه به حکومت کردستان از سال ۱۲۴۸ هجری قمری به حاکمیت والیان اردلان خاتمه داده شد، اما آثار به جای مانده از عصر والیان اردلان در شهر سنندج و... از جمله مساجد و مدارس علمیه و دیگر آثار خیریه، نام آنان را در تاریخ کردستان محفوظ داشته.

سرخاب بیگ بن مامون بیگ اول:

محمدبیگ، برادر کوچک سرخاب بیگ چون ملک موروثی از او منتزع گردید به دربارسلطان عثمانی پناه برد. این امر سبب خشم سلیمان خان گردید. رستم پاشا را سی هزار نفر قشون به اتفاق مامون بیگ روان و به قلع وقمع کردستانات متصرفی سرخاب بیگ فرمان داد. در سال 947ه ق رستم پاشا به شهرزور وارد شد. سرخای بیگ با هشت هزارنفر از جمعیت اکراد، سر راه را به آنها گرفته و در روز پنج شنبه 24رجب سال 947 در صحرای شهرزور تلاقی فریقین رخ داد. سواران اکراد در این رزم داد مردانگی داده، سه دفعه پیشتازان لشکرعثمانی را که متجاوز از10هزار نفر بودند از پیش برداشتند. بالاخره سیاهی شب میانجی شده و هر یک به لشکرگاه خود برگشتند.

سرخاب بیگ با نهایت رشادت 8 روزبا این لشکرعثمانی و قریب هفت هزارنفر ازعثمانی ها وسه هزارنفر ازلشکراکراد دراین چند روز کشته شدند. سرخاب بیگ به جهت حفظ بقیه سپاه خود در قلعه ظلم متحصن شد. سپاه عثمانی قلعه را محاصره کردند و در نواحی اطراف شهرزور به تاخت و تاز پرداختند. مدت محاصره دوسال طول کشید اما لشکرعثمانی نتوانستند به قلعه ضرری برسانند. شاه طهماسب از واقعه آگاه شد و10هزارسربازرا به سرداری حسین بیگ به کمک سرخاب بیگ فرستاد. حسین بیگ با لشکرخود به قلعه ظلم رسید. سپاه عثمانی سراسیمه و حیران شد. از قضا رستم پاشا سردارعثمانی بعداز شنیدن این خبر، به مرگ ناگهانی درگذشت. این امر باعث سرگردانی سپاه عثمانی شد. سرخاب بیگ چون خبر فوت رستم پاشا و نیروهای کمکی شاه طهماسب را شنید با لشکر خود از قلعه بیرون آمد وحسین بیگ سردارایران را نیز آگاه ساخت. حسین بیگ نیز به رزمگاه شتافت و در نهایت، سپاه عثمانی شکست خورده و بعضی امان یافتند، گروهی دیگراسیر یا مقتول شدند.

محمد پاشا نامی با شسصد نفراز سپاه عثمانی به قلعه ظلم که خالی از مردان کارزار بود وعیال و اطفال سرخاب بیگ را شفیع نجات خویش یافتند. سردارسپاه ایران شفاعت زنان را قبول کرده، محمد پاشا و جمعیتی را که همراه او بودند را مرخص و به دربارعثمانی فرستاد. حسین بیگ و سپاه ایران به دربارشاه طهماسب مراجعت کردند وسرخاب بیگ حکومت کردستان را به دست گرفت. پس ازآن سرخاب بیگ از قلعه ظلم به قلعه مریوان نقل مکان کرده و آنجا را دارالحکومه کردستان کرد.