روزنامه ی ژیار (شهرام شیخ اسمعیلی)

🌕 مێژووی ژیار🌕:
🌕🌕پادشاهی ماد


هرچند که دوران پادشاهی شاهان ماد و مدت پادشاهی آن‌ها و نیز ترتیب‌ شان مورد مناقشه است، اما به‌گفتهٔ هرودت، سلسلهٔ مادها شامل چهار شاه بوده است که به یک خانواده تعلق داشتند و به مدت ۱۵۰ سال فرمانروایی کردند و نام آن‌ها عبارت بود از دیاکو، فره ورتیش، کیاکسارو آستیاگ. از میان این شاهان، تنها به هووخشتره و ایشتوویگو در متون میخی اشاره شده‌است.


با این وجود، پژوهشگران برای یافتن نام دیاکو و پسرش فرورتیش در دیگر منابع مرتبط تلاش کرده‌اند. از این روی، رئیس قبیلهٔ ماننا، دَیائوکو نام داشت که چندین بار در متون آشوری نو (و نیز سال‌نامه‌ها) از دورهٔ سارگون دوم نامش ذکر شده‌است و با دیاکو که هرودوت ذکر کرده‌است، یکی دانسته می‌شود. از او در منابع آشوری به‌عنوان والی ماننا (šaknu) یاد شده‌است که با شاه اورارتو علیه فرمان روای ماننا متحد شده بود، اما توسط سارگون اسیر شد و در سال ۷۱۵ پ.م. همراه با خانواده‌اش به سرزمین سوریه تبعید گردید. او ظاهراً در همان‌جا درگذشت.


به مادها در سال‌نامه‌های آشوری نو از سال ۸۳۶ پ.م. به بعد تا اواخر سوگند فئودالی اسرحدون (۶۷۲ پ. م) اشاره شده‌است، آن‌ها توسط شاهک‌نشین‌های کوچک اداره می‌شدند: پادشاهی مرکزی تأسیس نشده بود و اساس چیزهایی که بعداً به دیاکو، قاضی افسانه‌ای نسبت داده شد، هنوز وجود نداشت. هنگامی که امپراتوری آشور در سال ۶۱۲ پ.م. سقوط کرد، مادها نقش مهمی ایفا کردند.


https://t.me/mejooizhyar

اسامی کسانی که توسط داریوش بند کشیده شده‌اند
و درکتیبه بیستون بدانها اشاره شده



۱.آثرین .اولین شورشی شوش

۲.ندئیت بئیر .اولین شورشی بابل

۳.مرتی یدومین .شورشی شوش

۴. فرەوەرتیش .شورشی ماد

۵. چی ثر تخم .شورشی ساگارات

۶.وەیزدات .شورشی پارس

۷.ارخدومین .شورشی بابل

۸.فرادا.شورشی مرو

۹.سکونخا.شورشی ساکاییه


https://t.me/mejooizhyar

سەرکوتکردنی مادەکان بە گیۆمات و لایەنگرانیەوە لەلایەن داریوش هەخامەنشیەوە

✍ شەهرام شێخ ئیسماعیلی

بەگوێرەی نووسراوی بیستون، پاش ئەوەی داریوشی هەخامەنشی کۆشکی پاشایان داگیرکرد، بەهۆی ناوبانگی گیۆماتەو لەو کاتەدا لەنێو مادەکان و غەیرە مادییەکاندا، خەڵکی لە ویلایەتە جیاجیاکان لە دژی داریوش یاخی بوون، چونکە ئامادە نەبوون فەرمانڕەوایەتی داریوش قبوڵ بکەن، داریوش بە ڕمە و هێزی سەربازی ئەوانەی لە دژی یاخی بوون، سەرکوتی کرد. پاش ئەوەی سەرکوتکردنەکەی بە سەرکەوتوویی تەواو کرد، فەرمانی دا بۆ ئەوەی ئەم سەرکوتکردنە لە نووسراوی بیستوندا تۆمار بکرێت و بە پاساوی ئایینی بۆ سەرکوتکردنەکە، لەسەر نووسراوەکە و لە نووسینەکەدا ناوی ئەو کەسانە نەخشێنرا کە داریوش زیندانی کردبوون
واتە ئاماژە بەوانەی کە بۆ پشتیوانی لە گیۆماتەی ناوەڕاست ڕاپەڕیوە و لە ڕێگای گیۆماتدا گیانیان لەدەستداوە

بەگوێرەی نووسراوی بێستون، جگە لەو دوو پاسەوانەی کە لە پشتی سەری داریوش و خۆدی داریوشەوە بوون، ناوی ئەو زیندانیکراوانە بەم ڕیزبەندییەی خوارەوە هاتووە

ئەو کەسانەی کە بەستراونەتەوە (لەلای داریوشەوە لەلای ڕاستی نووسراوەکەوە):
1. گیومات (لە ژێر پێیەکانی داریوس)
2. ئاشین لە ئیلام
3. باخت ناسری سێیەم لە بابل
4. مەرتیە لە فارس
5. پەرۆشی(فێڤوەرتیشی) دووەم لە مادەکان
6. چیشارات لە ساگارتی
7. وەهیزدات لە فارس
8. ئیراخا لە بابل
9. فەردەداتە لە مەرڤ
10. سیکۆنخای سەکاییەکان

لەنێو ئەو کەسانەدا داریوش وەک نموونەیەک دەهێنینەوە کە چۆن یەکێک لەو یاخیبووانەی لە خاکی ماد سەرکوت کرد کە ناوی لە نووسراوەکەی بیستووندا هاتووە

فیڤۆرتیشی دووەم ماد بوو کە لە سەردەمی پاشایەتی داریوش لە دژی یاخی بوو و خۆی بە پاشای مادەکان ناونا پاش ئەوەی داریوشی مەزن هاتە سەر دەسەڵات و لە جیاتی ئەو دەستی بەسەر حکومەتدا گرت، ئاشین لە ئیلام و باخت ناسەری سێیەم لە بابل لە خاکەکەی جیابوونەوە و داوای سەربەخۆیی کرد. لە کانوونی یەکەمی ساڵی 522 پ.ز کاتێک داریوش لە جەنگدا بوو لەگەڵ بابلییەکان، فێرڤۆرتیش لە میدیا یاخی بوو. ڕایگەیاند کە لە بنەماڵەی هۆخشاترایە و ناوی شاهانەی خاشترایتا بۆ خۆی دانا و هیگمەتانی پایتەختی مادەکانی گرت. دانیشتووانی ماد و پارت و هیرکاناس لەم ڕاپەڕینەدا بەشداریان کرد و دیارە ئەرمەنییەکانیش پشتگیریان لێکرد. هاوکات ئاژاوه ی دیکه له ویلایه ته کانی دیکه ڕوویدا

داریوش لە نووسینی بیسۆتوندا باسی چارەنووسی فێرڤۆرتیش دەکات کە خۆی لوت و دوو گوێ و دەمی بڕیوە و یەکێک لە چاوەکانی بڕیوە پاشان لە دیوانەکە کۆت و زنجیر کرایەوە بۆ ئەوەی هەمووان بیبینن و دواجار بە فەرمانی ئەو لە هیگمەتانە بە ڕمێک کوژرا و ئەوانەی لە یەکەم پشتیوانانی بوون لە ناو قەڵای هیگمەتانە لە سێدارە دران.
داریوش لە نووسینەکەی بیستوون دەربارەی چارەنووسی فەروەرتیش خۆی دەڵێت:
دەستگیریان کرد و هێنایان بۆ لام. لوت و گوێ و زمانیم بڕیوە و چاوەکانیم دەرهێنا. لە دیوانەکەم کۆت و زنجیر کرابوو، هەموو گەل بینییان. ئینجا فەرمانم دا لە ئیکباتانا بە ڕمێک ببەسترێن و ئەو پیاوانەم لە قەڵاکە لە سێدارە دا.




https://t.me/mejooizhyar

آتشگاه پاوه آتشکده ای است که در شهرستان پاوه ،استان کرمانشاه آتشکده، به معنای دیوار آتش (یا دریچه)، رشته‌کوهی جدا شده از شاهو، از جمله رشته‌کوه زاگرس است که در جنوب شهر پاوه و در روستای خانگا واقع شده است.

این کوه از روستای شمشیر شروع می‌شود و به رودخانه سیروان منتهی می‌شود.
قله آتشگاه، به عنوان بلندترین قله شاهو جنوبی (2465 متر)، به منطقه وسیعی در نزدیکی کرمانشاه، روانسر، وجوانرود و ثلاث باباخانی و مناطقی از استان کردستان و مریوان مشرف است. به همین دلیل در زمان زرتشتیان، مکانی برای روشن کردن آتش وجود داشته که به وسیله آن پیام دین خود را اعلام می‌کردند. آتشکده پاوه (آتش) حدود 750 تا 800 سال پابرجا بود. این آتشکده، از دوران باستان، محل زیارت و آتش زرتشتیان بوده و به مدت 800 سال در آن روشن بوده است.

https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕تاریخ و جغرافیای روستای آلمه قلاغ

آثار باستانی روستای آلمه قلاق:
آثار تاریخی ثبت شده آثار ملی ایران در روستای آلمه قلاغ (تپه بان زه رد) به شرح ذیل ثبت شده است:
تپه بان زرد آلمه قلاق
نام تپه: بان زرد آلمه قلاق
کشور ایران؛ استان کردستان؛ شهرستان بیجار
اطلاعات اثرکاربری؛ تپه دیرینگی دوران‌های تاریخی پس از اسلام
دوره ساخت اثر: دوران‌های تاریخی پس از اسلام اطلاعات ثبت به شماره: ثبت۸۰۷۵
تاریخ ثبت ملی۲۴ فروردین ۱۳۸۲
منبع :سایت ویکی پدیا

موقعیت جغرافیایی:
روستای آلمه قلاق در چهل کیلومتری شهرستان بیجار و بخش نجف آباد گروس می باشد.
این روستا
از شمال: به روستاهای درویش خاکی و قشلاق سرخه محدود می باشد.
ازجنوب: به روستاهای نجف آباد و نوبهار و حصارسفید محدود می باشد.
ازشرق: به روستاهای قشلاق لو و باشوکی محدود می باشد.
ازغرب : به روستاهای در سفته و گل قبا و کلک و کوه زیراوه محدود می باشد.

ویژگی طبیعی:
از قله های مهم روستای آلمه قلاق( قنیچ قورسی) می باشد .
از رودهای مهم آلمه قلاق (سێ چەمان) می باشد که از کوه (زێراوه) سرچشمه می گیرد از (پەڵ دار) در روستا می گذرد و پس از آبیاری کردن مزارع غرب روستا به چشمه روستا معروف به (کانی زەردێ) می پیوندد و آبشار زیبای روستا که به (تاڤگه) معروف است رد نموده به سمت شمال جاری می شود و به (کانی زە ردێ) می رسد و از آنجا از(چەم کانی زردێ) به سمت شمال جاری می شود و در شمال روستا با رودخانه هایی که از روستاهای حصار سفید و نوبهار می آیند به هم می پیوندد و سه رودخانه (کانی زە ردێ ـ پەل دار ،پەڵ حەسار چەرمو وە پەڵ نەوبەهار) بهم می رسند و (سێ چەمان) آلمه قلاغ را تشکیل داده به سمت شمال به طرف روستای درویش خاکی از مسیری به نام (ناو زەرد) که صخره مانند می باشد جاری می شود و سێچەمان یکی از شعبات رود قزل اوزن را تشکیل می دهند که به قزل اوزن می ریزند. البته رود قزل اوزن هم با رود شاهرود در تنگه ی منجیل به هم می پیوندند و سفید رود نامیدە می شود و به دریای خزر می ریزد.
خود روستای آلمه قلاق در بالای تپه تاریخی(بان زەرد) بین رودخانه های (کانی زەردێ و رود پەل حەسار چەرمو) قرار دارد.

ویژگی انسانی:
روستای آلمه قلاق هم اکنون خالی از سکنه می باشد؛ از نظر سیاسی و تقسیمات کشوری جزو شهرستان بیجار می باشد .
از نظر مذهبی اهل تشیع و اهل سنت با صلح و صفا در کنار هم زندگی می کرده اند.
جمعیت روستا کم بوده و زیر بیست خانوار در ادوار مختلف در آن زندگی کرده اند .
اهالی روستا از نظر فامیلی یک دست نبوده و طوایف مختلفی در این روستا زندگی کرده اند ازجمله باید از طوایف روستامی توان کاک سوندی،شیخ اسماعیلی ،گوران، پیرمحمدی و برزگران را می توان نام برد.
تاریخچه کوتاهی از روستای آلمه قلاق به روایت گذشتگان؛ گویا روستای آلمه قلاق درطول تاریخ خود چندین بار بازسازی و خالی از سکنه شده است. بر اساس شنیده ها و مشاهدات نگارنده مطلب (شهرام شیخ اسمعیلی) می باشد.

تپه بان زرد آلمه قلاغ

مربوط به سده‌های اولیه دوران تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان بیجار، بخش مرکزی، روستای آلمه قلاغ واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۴ فروردین ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۰۷۵ به‌عنوان یکی از آثار مای ایران به ثبت رسیده است.

وجه تسمیه :

بر اساس لغت نامه اینترنی دهخدا بصورت زیر آمده است:
المه قلاغ . [ اَ م ِ ق ُ ] (اِخ ) دهی است از دهستان نجف آباد شهرستان بیجار در 8 هزارگزی شمال باختری نجف آباد و 5 هزارگزی شمال شوسه بیجار - سنندج . تپه ماهور و سردسیر است . سکنه آن 70 تن سنی و شیعه اند و به کردی و فارسی سخن می گویند. آب آن از چشمه تامین می شود و محصولات آن غلات و لبنیات، و شغل مردم زراعت و گله داری، و صنایع دستی زنان قالیچه ، گلیم و جاجیم بافی است. راه مالرو دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 5).
اما بر اساس باور مردم محلی نام روستا از دوکلمه آذری آلمه به معنی سیب وگولاخ به معنی گوش و به طور کلی یعنی سیب گوشه یا گوشه ای که سیب دارد البته این وجه تسمیه برای آن مناسب است چون روستا باغ سیب بسیار داشته است.
تاریخ روستا و باتوجه به آثار ثبت شده از روستا بعنوان تپه بان زرد آلمه قلاق ثبت ملی شده است و آثار تنور های قدیمی در این قسمت روستا و با توجه به حجاری شدن سنگ های قبور که با رسم الخط عربی نوشته شده روی سنگ قبرها را در سال های قبل از انقلاب و سال های اولیه انقلاب از نزدیک مشاهده نموده ام ولی متاسفانه در بعد از تخلیه روستا سود جویان دشمن فرهنگ این میراث فرهنگی را به تاراج برده اند و اکنون هیچگونه اثری از این سنگ قبور ودیگر آثار مکشوفه در روستا باقی نمانده است، خود نشان از تاریخی بودن این روستا خصوصا تاریخ بعد از اسلام در این روستا دارد.
https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕 اولین روستاهای کشاورزی و دامداری در ماقبل تاریخ در کردستان

✍ شهرام شیخ اسمعیلی

🌕 لویدسُتن با تحقیق در حدود پانزده غار در کردستان به بقایای اولین روستاهای کشاورزی و دامداری در کردستان در ماقبل تاریخ پی برد.

🌕 یکی از قدیمی ترین روستاهای کشاورزی و دامداری در کردستان در ماقبل تاریخ روستای " چایونو " در کردستان شمالی در ایالت دیاربکر کنونی قرار دارد که به گفته ی شارل ردمن قدمت این روستا به ٩٣٠٠ پیش از میلاد بر می گردد که مسکونی بوده و در آن تولید کشاورزی و دامداری رونق داشته است؛ر وستای چایونو از شعب شمالی رود دجله می باشد.

🌕 روستای چایونو توسط کشاورزان و پیش قراولان انقلاب نئولیتیک یا انقلاب تولید ساخته شده بود.

🌕 علاوه بر روستای چایونو ،کهن ترین روستاهای کردستان پیش از هزاره هشتم پیش از میلاد عبارتند از :

👈 کریم شهر
👈 زَوی چمی
👈 آسیاب
👈حَسونه
👈 دَباغیه
👈 مَتاره
👈 شمش آرا
👈 حاجی فیروز
👈 سراب
👈 گوران
👈 گَرکی حاجیان

می باشد.

https://t.me/mejooizhyar
https://www.instagram.com/reel/DJv0SSXN0Gv/?igsh=OTF1ZDVzejVjeHox

🌕🌕 قلمرو کیاکسار سومین پادشاه ماد

ماد در دوران حکومت کیاکسار از مرزهای جغرافیایی کردستان فراتر رفت و بسیار گسترش یافت و به بزرگ‌ترین امپراتوری زمان خود تبدیل شد.

مرز ماد از سمت مغرب توسط رود هالیس از لیدیه جدا می‌شد. از سمت جنوب غرب هم‌مرز با بابل بود و از طرف شمال هم از رود ارس می‌گذشت.

سایر مرزها به درستی روشن نیست. پیش از سقوط نینوا، ماد از طرف جنوب به عیلام — که جزء آشور بود — می‌رسید و از آن‌جا که پس از سقوط آشور دیده نشده که عیلام جزء بابل شده باشد، لذا عیلام هم احتمالاً جزء یا دست‌نشاندهٔ ماد بوده باشد. تعیین حدود شرقی ماد دشوارتر است اما به احتمال قوی تا باختر و آمودریا امتداد داشته و برخی هم آن را به سیر دریا می‌رسانند.

در مورد گیلان و مازنداران هم اختلاف‌نظر وجود دارد.

وسعت شاهنشاهی ماد در زمان کیاکسار به ۳٫۱ میلیون کیلومتر مربع می‌رسید



https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕حکمرانی فرەوارتیش

فرورتیش فرزند دیاکو و دومین شاه ماد بود که همهٔ اطلاعات مربوط به او، از هرودوت به ما رسیده‌است.به گفتهٔ هرودوت، فرورتیش پسر دیاکو بود و همهٔ قبایل مادی را متّحد و به یک کشور تبدیل کرد. از شواهد چنین پیداست که پس از مرگ دیاکو، وی رهبری قبایل مادی را برعهده گرفت.برخی منابع بر این باورند نام فرورتیش در خاندان دیاکو رایج نبوده و نام وی را همان خشثریتَه می‌دانند و ادعای هرودوت را در مورد نام فرورتیش و نیز نام پدر دیاکو و پدربزرگ فرورتیش رد می‌کنند.از میان فرزندان وی، تنها نام هووخشتره در منابع آمده‌است که پس از او جانشینش شد و توانست یک سلطنت سراسری را در ایران تشکیل دهد.

دوران حکومت فره ورتیش

بسیاری از پژوهشگران، با توجه به تقویم‌ها و اسناد و محاسبات میان‌رودان و به‌ویژه آشوریان، زمان سلطنت فرورتیش را بین سال‌های ۶۷۵ تا ۶۵۳ پیش از میلاد می‌دانند ولی بعضی دیگر از پژوهشگران زمان حکومت او را بین سال‌های ۶۵۵ تا ۶۳۳ پیش از میلاد می‌دانند. با اینحال برخی از دانشمندان به کلی این نظرات را رد می‌کنند و بر این باورند که فرورتیش از سال ۶۷۸ تا ۶۲۵ پیش از میلاد، یعنی به‌مدت پنجاه و سه سال حکومت کرده‌است.

در نخستین سال‌های سلطنت فرورتیش، سکاها که در ناحیهٔ بین دریای مازندران و قفقاز زندگی می‌کردند از طریق گذر دربند قفقاز، به سرزمین ماد وارد شدند و بخش‌هایی از خطهٔ ماد را به اشغال خود درآوردند.

جنگ با پارسوا و آشور


هرودوت می‌گوید: «فرورتیش پس از به‌دست گرفتن قدرت، به حکمرانی بر مادها بسنده نکرد و به سرزمین پارس‌ها حمله برد و توانست آن‌ها را شکست دهد که موجب نیرومندی بیشتر مادها شد و به او این امکان را داد تا آسیا را نیز مطیع خویش سازد؛ از این روی سرزمین‌های مشرق و جنوب ماد را تصرف کرد و به همهٔ ملل و اقوام، یکی پس از دیگری حمله کرد. او اقوام بسیاری را فرمانبردار و همراه مادها کرد و زمینه را برای حمله به حکومت‌های نیرومندی از جمله سرزمین آشور و امپراتوری قدرتمند و گستردهٔ آن فراهم نمود.»[
دژ مادی کیشه‌سو. از روی نقش‌برجستهٔ آشوری، پایان قرن هشتم پیش از میلاد.

فرورتیش با آنکه سرنوشت اسارت پدرش دیاکو را دیده بود، همان راه پدرش را دنبال کرد و به آشور اعلان جنگ داد. وی که «خداوند ده» کار-کشی بود، توانست با جلب یاری مامی‌تیارشو خداوند پیشین‌ده ایالت مادای و دوساننی خداوند پیشین‌ده ایالت ساپاردا که پیشوایان آن ایالات از جانب آشور بودند، در ماه نیسان (مارس-آوریل) سال ۶۷۳ پیش از میلاد، پیرامون نوروز آشوری قیامی را علیه آشور ترتیب دهد و ریاست این قیام را برعهده بگیرد.

از اوایل سال ۶۷۲ پیش از میلاد آشوریان کوشیدند تا با فرورتیش مذاکره کنند و بدین ترتیب چندین پیک را به نزد رهبر قیام‌کنندگان فرستادند. آن‌ها هم‌چنین با سکاها که اتحاد بعضی از طوایف آن‌ها با فرورتیش موجب تهدید قلمرو آشور شده بود، وارد مذاکره شدند. پارتاتوآ

پادشاه سکاها هم مذاکرات را پذیرفت و اسرحدون پادشاه آشور هم ناچار شد دختر خود را با وی نامزد کند. بدین ترتیب و با خارج شدن سکاها از اتحاد با مادها، قیام مادها ناتمام ماند.

حملهٔ مجدد به آشور و مرگ

پیرامون سال ۶۵۲ و ۶۵۳ قبل از میلاد، امپراتوری آشور درگیر یک کشمکش داخلی و بزرگترین بحران سیاسی تاریخی خود شد. شاماشوموکین برادر آشور بانی‌پال[پ ۱۳] پادشاه آشور علیه وی قیام کرد و توانست متحدان زیادی را — از جمله بابلیان، کلدانیان، آرامیان و عیلام — با خود همراه سازد. فرورتیش نیز فرصت را برای حملهٔ مجدد به آشور مناسب دید. او در اتحاد با پارس‌ها و کیمری‌ها در سال ۶۵۳ پیش از میلاد وارد جنگ با آشور شد و به شهر نینوا، پایتخت حکومت آشور حمله کرد و ظاهراً در ابتدا پیروزی‌های ضعیفی بدست آورده بود ولی در نبردی دیگر کشته شد.

هرودوت دربارهٔ چگونگی این شکست و مرگ او سخنی نمی‌گوید. برخی از مورخان می‌گویند فرورتیش به‌دست آشور بانی‌پال کشته شدلیکن در نوشته‌های آشور بانی‌پال هیچ مطلبی دال بر این پیروزی نیامده و از آن‌جا که آشوریان از کوچک‌ترین پیروزی‌های خود نیز همیشه یاد کرده‌اند، به همین خاطر این مطلب را نمی‌توان به راحتی پذیرفت. در توجیه آن می‌توان گفت شکست فرورتیش کار خود آشوریان نبوده بلکه می‌بایستی به یاری سکاها که متحد آشور بوده‌اند صورت گرفته‌باشد


https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕مێژوویی شاری وان

ئورارتو
832 پ.ز - 590 پ.ز

ساتراپی ئەرمەنستان
570 پ.ز - 321 پ.ز

شانشینی ئەرمەنستان
321 پ.ز - 428 ز

مەرزباناتی ئەرمەنی
428-646 ز

ئەرمینیە
654-884 ز

باگراتی ئەرمەنستان
884-1024ز

شانشینی ڤاسپوراکان 908-1024ز

ئیمپراتۆریەتی بیزەنتی 1024-1071ز

ئیمپراتۆریەتی سەلجوقی 1071-1100ز

ئیمپراتۆریەتیی مەغۆلەکان 1240-1330ز

ئیمپراتۆریەتی سەفەوی 1502-1515، 1520-1548، 1604-1639ز

عوسمانییەکان 1515-1520، 1548-1604، 1639-1916ز

کۆماری ئەرمەنستان 1918-1920ز

تورکیا 1922 تا ئێستا



https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕 مێژووی پارێزگای وان

هەڵکۆڵین و ڕووپێوی شوێنەوارناسی کە لە پارێزگای وان ئەنجامدراوە ئەوە دەردەخات کە مێژووی نیشتەجێبوونی مرۆڤ لەم ناوچەیە دەگەڕێتەوە بۆ لانی کەم 5000 پێش زایین .
تەپۆڵکەی تیلکیتەپ کە دەکەوێتە کەناری دەریاچەی وان و چەند کیلۆمەترێک لە باشووری قەڵای ڤان، تاکە سەرچاوەی زانیارییە لەسەر کۆنترین کەلتووری ڤان.

ئورارتوو

نەخشی خەشایار شای مەزن لەسەر کەندەڵانەکانی خوار قەڵای وان
لە ژێر ناوی کۆنی توشپا، وان پایتەختی شانشینی ئورارتی بوو لە سەدەی نۆیەمی پێش زایین نیشتەجێبوونی سەرەتایی لە کەنداوی لێژایی کە ئێستا بە قەڵای ڤان ناسراوە (ڤان کالێسی) نزیک لە قەراغی دەریاچەی ڤان و چەند کیلۆمەترێک لە ڕۆژئاوای شارە مۆدێرنەکە.

نووسینی بزماری ئورارتی دەگەڕێتەوە بۆ سەدەکانی 8 و 7 ی پێش زایین لێرە دۆزراونەتەوە. ناوی ڤان لە وشەی ئیندۆمی ئورارتی هاتووە.

خەمڵاندنێکی پارێزگارانە لەلایەن چارلز بورنی ژمارەی دانیشتوانی توشپا و دەوروبەری بە 50,000 کەس دەخەمڵێنرێت.

شانشینی ئەرمەنستان

ناوچەکە کۆنتڕۆڵی ئۆرۆنتیدەکانی کرد لە سەدەی حەوتەمی پێش زایین و بەخێرایی دواتر فارسەکان لە ناوەڕاستی سەدەی شەشەمی پێش زایین .

قەڵای ڤان دەکەوێتە دەرەوەی سەنتەری شاری وان، هەڵکۆڵراوێکی سێ زمانی خەشایار شای مەزن لە سەدەی پێنجەمی پێش زایین لەسەر بەشێکی ساف و لووس لە ڕووی بەردەکە هەڵگرتووە،

نزیکەی 20 مەتر (66 فوت) لە زەوی نزیک قەڵاکە.

ئەم نووسینە لە دۆخێکی نزیکدا ماوەتەوە و دابەش کراوە بۆ سێ ستوونی 27 دێڕی کە لە چەپەوە بۆ ڕاست نووسراون بە فارسی کۆن، بابلی و ئیلامی. لە ساڵی 331 پ.ز

ڤان لەلایەن ئەسکەندەری مەکدۆنی داگیر کرا و دوای مردنی بوو بە بەشێک لە ئیمپراتۆریەتی سلووکی.

لە سەرەتای سەدەی دووەمی پێش زایین بەشێک بوو لە شانشینی ئەرمەنستان.

بووە ناوەندێکی گرنگ لە سەردەمی پاشای ئەرمەنی تیگران دووەم کە شاری تیگراناکرت دامەزراند لە سەدەی یەکەم سەرەتای سەدەکانی پێش زایین کەوتە دەست سەرهەڵدانی بنەماڵەی ئەشکانی پارتیا تا سەدەی سێیەمی زایینی.

هەرچەندە لەو ماوەیەدا جارێک کەوتە دەست بنەماڵەی ئەرسەیدی ئەرمەنستان.

لە مێژووی ئەرمەنستان کە خراوەتە پاڵ مۆسا خورناتسی، ئەم شارە بە تۆسپ ناودەبرێت، لە توشپای ئورارتی.


https://t.me/mejooizhyar

انسان (نام علمی: Homo) سرده‌ای از خانوادهٔ کپی‌های بزرگ است. نوع انسان خردمند (انسان امروزی) یکی از انواع این جنس است. باور سنتی نزد دیرین‌مردم‌شناسان این بوده‌است که جنس انسان از تکامل جنس جنوبی‌کپی به وجود آمده‌است. با یافت شدن سنگواره‌هایی از انسان‌سایانی دیگر — به طور خاص کنیامردم پَخْتْرخ — این باور سنتی رقیبانی یافته‌است. ویژگی ممتاز جنس انسان در مقایسه با سایر جنس‌های دودمان انسان گنجایش بیشتر کاسهٔ سر است. پیش‌تر ابزارسازی را هم از ویژگی‌های ممتاز می‌دانستند ولی امروز چنین نیست. برخی از انواع جنس انسان از قرار زیر است:


انسان ماهر
انسان رودولفی
انسان کارورز
انسان گرجی
انسان راست‌قامت
انسان هایدلبرگی
انسان نئاندرتال
انسان خردمند: آدمی امروزی


https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕 شهرتاریخی ماداکتو، دره شهر ایلام کنونی

در شرق استان ایلام و غرب کوهپایه کبیرکوه از سلسله جبال زاگرس، شهر تاریخی 1400 ساله‌ای قرار دارد که این شهر تاریخی به نام‌های دره شهر یا سمیره نیز معروف است اما در حقیقت اسم این شهر ماداکتو می باشد، ماداکتو به سرزمین مادها یا جایی که مادها سکونت می کنند، اطلاق می شود.
اولین شهر عیلامی ها که به‌صورت جدیدتر، ایلام خوانده می‌شود، دره شهر بوده‌ است. عیلام نام یک تمدن در منطقه‌‌ی بزرگی در جنوب غربی فلات ایران است که در پایان هزاره سوم قبل از میلاد وجود داشته است و دره شهر پایتخت عیلامیان بوده‌ است. عیلامیان که در دوره باستان حاکمان کوه‌های لرستان بودند؛‌ دره رودخانه و راه بزرگ ارتباطی منطقه و مرز شمالی را تصرف و بناهای مستحکمی در آن بنا نهادند که ماداکتو پایتخت دوم آنان از آن جمله است. این منطقه پس از حمله آشور رو به ویرانی رفت و در زمان هخامنشیان از دوران اوج و رونق آن کاسته و دیگر اهمیت گذاشته را دارا نبود.
این شهر باستانی مساحتی بالغ بر ۲۰۰ هکتار دارد و با نام‌های متعددی چون ماداکتو، مهرجان‌کده و مهرگان‌کده شناخته می‌شود. از ویرانه‌هایی که از این شهر باقی مانده می‌توان آثار شهرسازی که در زمان ساسانیان رایج بوده را به راحتی مشاهد نمود.
برخی روایات وجود دارد که این شهر در هنگام آبادانی 5000 خانه داشته که خانه اربابی، اماکن حاشیه سیل‌بند و مسکن‌های حاشیه‌نشین شهر در مکان‌های کاوش شده در این محوطه تاریخی قرار دارند. این شهر باستانی همچنین دارای برج‌های نگهبانی، سیستم آبکشی، خیابان و دفع فاضلاب بوده است. گچبری‌های منحصر به فردی نیز به‌ دست آمده است که در نوع خود بی‌نظیر هستند. در اکتشافات باستان شناسی این منطقه، سکه‌هایی نیز یافت شده است که آن‌ها را متعلق به خسرو سوم و جانشینان او می‌دانند.
https://www.instagram.com/reel/DJzqntyNgx0/?igsh=MW5hZm1tem0wazF1Nw==

قیام سالار الدوله شاهزاده قاجار و همکاری طایفه ی شیخ اسماعیلی با او

پس از فتح تهران از سوی مشروطه خواهان وعزل محمدعلی شاه قاجار از سلطنت وتبعید وی به روسیه سالار الدوله مدعی سلطنت قاجار شد و در
سی‌ام اردیبهشت 1290، ابوالفتح میرزا سالارالدوله برادر محمدعلی شاه قاجار که مدعی تاج و تخت ایران بود، وارد سنندج شد. ابوالفتح میرزا سالارالدوله پسر سوم مظفرالدین شاه، به عنوان یکی از مخالفان دوره مشروطه در تاریخ نام برده می شود.
او در سال۱۲۶۰ (۱۲۹۸ ه. ق) در شهر تبریز به دنیا آمد. پس از تحصیلات مقدماتی و نظامی در تبریز به حکومت در چند ایالت ایران منصوب شد که اغلب با شکایت اهالی از رفتارش معزول می‌شد.
طی دوران مشروطه درحمایت از برادرش محمدعلی شاه در کردستان دست به شورش زد و سنندج را گرفت و از مجلس شورای ملی خواست تا با شاه مخلوع همکاری کند.
هنگام جنگ جهانی اول باز هم به ایران آمد و کاری از پیش نبرد و سرانجام به کشور عثمانی پناه برد سپس به مصر رفت و در اسکندریه در خردادماه سال ۱۳۳۸ درگذشت.
سالارالدوله در دوران مشروطه از هیچ تلاشی به منظور سرکوب مشروطه‌خواهان کوتاهی نکرد. او به پشتوانه آشنایی با سران بعضی از طوایف کرد و لر در مناطق غربی کشور توانست نظر مساعد برخی از آنها را جلب کند ازجمله طایفه های سنجابی(کرمانشاه) ،شیخ اسماعیلی(کردستان) و چاردولی(همدان)البته دولت(محمد ولی خان تنکابنی رئیس الوزرای احمدشاه قاجار) و مجلس شورای ملی در دوران مشروطه در برابر سالارالدوله دست اتحاد به هم دادند و بالاخره سالار الدوله را باکمک ایل کلهر در گیلان غرب شکست دادند و سالار الدوله به عثمانی پناهنده شد.
لازم به تذکراست قبل از شکست سالار الدوله از ایل کلهر وی به همکاری شیخ اسماعیلی ها در اردوی خویش پایان داده بود چون فکر می کرد از راه مذاکره می تواند با مشروطه خواهان به توافق برسد.
https://www.instagram.com/reel/DJ0ZH6dKXWR/?igsh=MWZwZnhsMGl0bzN4cg==

🌕🌕جانشینان ایرانزو، پادشاه ماننائی

✍ شهرام شیخ اسمعیلی

با به قدرت رسیدن آزا ،پسر ایرانزو ، بگداتو (Bagdattu)، فرمانروای محلی اوئیش دیش(حدود مراغه امروزی) به همراه چند فرمانروای دیگر علیه آزا، پسر و جانشین ایرانزو شوریدند ،آزا پس از بقدرت رسیدن در توطئه‌ای کشته شد.

اولوسونو: پس از آزا به‌قدرت رسید اما میان بزرگان ضد آشوری در محاصره بود.
در واقع فرزندان ایرانزو دیگر نتوانستند موقعیت ماننا را حفظ نمایند و دولت کوچک و تازه پای دیاکو جای آن را می‌گرفت از طرفی روسا پیشوای اورارتو متحد دیاکو داشت نیرو می‌گرفت و به متصرفات آشور شبیخون می‌زد. در نتیجه پس از زمانی کوتاه انهدام نینوا پایتخت آشور توسط مادها و اورارتوها به واقعیت پیوست.

کشور کوچک مادا به رهبری دیاکوو سلف پادشاهی بزرگ ماد در دوران ایرانزو تحت انقیاد ماننا قرار داشت ولی دیاکو اعتمادی به ماننائیان نداشت و بیشتر با روسای اورارتوئی دشمن اصلی آشور عهد و میثاق داشت. نگرانی‌های آشوریان باعث شد بارها در طی سال‌های - ۷۴۴ تا ۷۱۵ پ.م. - از دوران تیگلت پیلسر سوم و سارگون دوم آشوری به سرزمین اتحادیه دولت ماد لشکرکشی شود و چنین به نظر می‌رسد که سارگون دوم توسط یکی از حکام محلی جنگجوی زاگرس‌‌نشین یعنی کولومیان هلاک شده باشد

آخسری شاهک ماننایی پسر ایرانزو و برادر آزا فرمانفرمای ماننا در سال ۶۷۳ پ.م. در زمان سارگون‌دوّم یاد می‌شود، یادکرد از آخسری بمناسب قیام مردم اتحادیه دولت ماد که در آن دوران محل حکمرانی دیاکو پیشوای مردم ماد جزء ساتراپی ماننا محسوب می‌شد، آورده شده است. سه پیشوای متحد مادی علیه ماننا که متحد اصلی دشمن مردم ماد یعنی دولت آشور بود وارد عمل شده اراضی ماننا را به مخاطره افکندند.

چون هر سه پیشوای ماد در زمان واحد از سه جهت وارد عمل شدند و ایشپاکا پیشوای اسکیت ها و آخسری شاه ماننا متحد قیام کنندگان علیه آشور بودند توانستند در آن واحد در چند جبهه به پیکار بپردازند. پس چندی از قِبل قیام مردم ماد ماننا نیز توانست نیروی بسزایی بدست آورد، آخسری شاه ماننا بالاستحقاق می‌توانست خویشتن را در ردیف روسای دوم شاه اورارتو بداند. خاک ماننا از سمت مغرب به زیان آشور بسط یافته بود. ماننا در نقطه‌ای از بخش علیای زاب‌بزرگ با خوبوشکینه و اورارتو هم‌مرز بود؛ و مرز آن سپس به طرف جنوب و به ظنّ غالب در امتداد جبال اصلی زاگروس یعنی مغرب شهر اورمیه و اشنو و ساوجبلاغ ممتد بود. از مشرق با پادشاهی ماد مستقل هم سرحد بود. مرزهای شرقی‌تر و شمالی‌تر ماننا در زمان آخسری روشن نیست.
https://www.instagram.com/reel/DJ1ScGbNSXa/?igsh=MXZ4dXY4NXk4bnpybg==

🌕🌕 طاق گرا

این اثر در گردنه پاطاق بر سر راه کرمانشاه به سرپل ذهاب و در ۱۵ کیلومتری سرپل ذهاب در کنار راه باستانی سنگفرشی بنا شده که فلات ایران را به بین النهرین ارتباط می‌داده‌است. به علت تغییر مسیر، این راه و بنای تاق گرا اکنون در شیب‌های پائین جاده آسفالته قرار گرفته‌است.
از نظر معماری، بنای تاق‌گرا، فضای ایوان مانندی است که تماماً از سنگ ساخته شده‌است. این بنای مستطیل شکل به ابعاد ۸۶/۴*۷۰/۷ متر است که ورودی آن به طرف جنوب و مشرف بر جاده سنگفرش باستانی است. از لحاظ ساختاری، این بنا به وسیله بلوک‌های سنگی ساخته شده‌است که به صورت مکعب مستطیل تراشیده شده‌اند. مصالح داخلی دیوارها نیز از لاشه سنگ و ملاط گچ است. دیوارهای جناحین این بنا تا حدودی بلندتر ساخته شده‌اند تا بتوانند سقف تاق را کاملاً مسطح نمایند. ارتفاع کف بنا از سطح زمین ۲۰/۱ متر و ارتفاع از کف تا لبه قوس ۹۲/۵ متر و از لبه قوس تا زیر گیلویی اول ۲۰/۱ متر است. همچنین بلندی افریز اول ۶۰ سانتی متر است که بر روی آن یک ردیف بلوک سنگی ساده به بلندی ۴۵ سانتی‌متر قرار گرفته‌است. بر روی این بخش، سنگ‌های تزئینی افریز دوم قرار دارد. همچنین در بالاترین بخش بر روی لبه بام بنا، یک ردیف کنگره به ارتفاع ۹۲ سانتی‌متر قرار گرفته‌است؛ بنابراین ارتفاع بنا از سطح زمین تا بالاترین نقطه ۷/۱۱ متر است. همچنین عرض دهانه طاق ۱۰/۴ متر و عمق آن ۱۰/۳ متر می‌باشد. دیوارهای داخلی این بنا به وسیله نقوش هندسی حجاری شده‌است.
در مورد زمان ساخت این بنا اختلاف نظرهایی وجود دارد برخی آن را به دوره اشکانی و برخی دیگر آن را به دوره ساسانی نسبت می‌دهند. اما آنطور که از مدارک باستانشناسی به دست آمده ظاهراً این بنا در اواخر دوره ساسانی و احتمالاً زمان حکومت خسرو دوم (۶۲۸–۵۹۰م) ساخته شده‌است. اگرچه تاکنون کارکرد واقعی این بنا مشخص نشده، اما برای آن کارکردهای متفاوتی از جمله «یادگار احداث راه کاروانرو»، «توقف گاه موکب شاهی»، «اریکه سلطنتی»، «پاسگاه مرزی» و «بنای یادبودی از پیروزی» ذکر کرده‌اند


https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕عهدنامه زَهاب یا عهدنامه قصر شیرین

توافقی است که میان صفویان و امپراتوی عثمانی در ۱۷ مه ۱۶۳۹ میلادی در شهر قصر شیرین امضا شد. این پیمان‌نامه در واقع به جنگی که از سال ۱۶۲۳ آغاز شده بود و همچنین به مبارزات ۱۵۰ ساله دو کشور که بیشتر بر سر اختلافات ارضی صورت می‌گرفت، پایان داد. این پیمان با شرط پیوستن ایروان در قفقاز جنوبی به ایران و پیوستن تمام سرزمین‌های بین النهرین(دربگیرنده رودهای دجله و فرات و اروند رود) به عثمانی انجام گرفت. با این حال این پیمان‌نامه پایان اختلافات مرزی میان ایران و عثمانی نبود. البته نشانه‌گذاری دقیق مرزهای این دو کشور در زمان تأسیس جمهوری ترکیه (پس از جنگ جهانی اول و از میان رفتن امپراتوری عثمانی در سال ۱۹۱۸) میان سه کشور ایران، ترکیه و عراق صورت گرفت.
پس از شاه عباس اول، نوه‌اش، شاه عباس، به سلطنت رسید. شاه صفی به هنگام نشستن بر تخت پادشاهی هجده سال داشت و همه عمر خود را در حرمخانه شاهی گذرانده بود. وی بسیار درنده‌خو و بی‌رحم بود تا جایی که افراد ذکور خاندان سلطنتی را از دم کشت.
سلطان مراد چهارم با توجه به شکستی که از شاه عباس برای تصرف مجدد بغداد خورده بود، همچنین با اطلاع از اوضاع بسیار بد دربار و میزان نفرتی که در نتیجه خونریزی‌های وحشتناک شاه صفی در دل مردم، به ویژه امرا و لشکریان، به وجود آمده بود، پاره‌ای از ایالات غربی ایران را مورد تجاوز قرار داد.
وی در سال ۱۶۳۵ از طریق ارزروم به ایروان حمله کرد و آنجا را گرفت، در سال ۱۶۳۸ نیز به بغداد حمله کرد و با وجود مقاومت چهل روزه پادگان ایرانی، بغداد را تصرف کرد و دستور داد باقیمانده سپاهیان ایران و مردم غیرنظامی را قتل‌عام کردند.
پس از سقوط بغداد توسط ارتش عثمانی، شاه صفی تقاضای صلح کرد که با قبول دولت عثمانی معاهده قصرشیرین میان وی و سلطان مراد چهارم در سال ۱۰۴۹ هجری قمری برابر با ۱۶۳۹ میلادی بسته شد.
به موجب این قرارداد عراق به عثمانی واگذار شد و از آن تاریخ جز مدت ۳ سال (۱۷۷۶–۱۷۷۹) که صادق‌خان برادر کریم خان زند بصره را در تصرف داشت، تا جنگ جهانی اول تحت سلطه دولت عثمانی بر عراق ادامه داشت.


قرارداد قصرشیرین از یک دیدگاه واجد اهمیت خاص است، زیرا برای اولین بار از حدود مناطق مرزی دو کشور صحبت به میان آمد هرچند مرز دو کشور به‌طور دقیق مشخص نشد.
معاهده زهاب از زمان بسته شدن تا حدود هشتاد سال، (تا زمان نادرشاه و کریم خان زند)، مورد استناد و پذیرش ایران و عثمانی بوده‌است.

معاهده زهاب نه در آرشیوهای ایران موجود است و نه در عثمانی. هر کدام از منابع نیز به‌طور جداگانه و با تفاوت‌های بسیار آن را نقل کرده‌اند.

نویسنده رسالة تحقیقات سرحدیه مهندس باشی مشیرالدوله، نوشته‌است «حقیقتاً اصل عهد نامه مزبوره که عبارت از تصدیقنامه دو پادشاه است، در هیچ‌یک از دولتین موجود نیست. در ایران به سب فترت و عثمانیه به سب حرقت، تلف شده‌است و مستندی که اکنون موجود است، عبارت از سواد نامه‌ای است که به قول عثمانی از سلطان مراد رابع به شاه صفی به طریق امضاء تصدیق‌نامه معاهده قلمی شده‌است.»


https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕طاق‌بستان در زبان کوردی تاق‌وه‌سان گفته می‌شود.

«طاق» همان «طاق»، «وه» بمعنی «از» و «سان» بمعنی «سنگ» است و به این ترتیب «طاق‌وه‌سان» در زبان کردی «طاق سنگی» یا «طاقی از سنگ» معنا می‌دهد.

در منابع تاریخی از این اثر با نام‌های دیگری نیز یاد شده‌است.

حمدالله مستوفی در نزهه القلوب که در ۱۳۳۹ میلادی نوشته شده‌است، از این اثر با نام صفۀ شبدیز یاد کرده‌است.
این مجموعه در سده سوم میلادی ساخته شده‌است. شاهان ساسانی نخست نواحی اطراف تخت جمشید را برای تراشیدن تندیس‌های خود برگزیدند اما از زمان اردشیر دوم و شاهان پس از او، طاق‌بستان را انتخاب کردند که در مسیر جاده ابریشم قرار داشت و دارای طبیعتی سرسبز و پرآب بود که امروزه نیز به همین شکل است.


https://t.me/mejooizhyar

حمید ایزدپناه در مجموعه سه جلدی تاریخ جغرافیایی و اجتماعی لرستان نوشته است:

کاسی‌ها که در زبان‌های فرنگی کاسیت نامیده می‌شوند، قومی قدرتمند بودند که زندگی ساده کوچ‌نشینی داشتند.

برخی از محققان، مسکن اصلی کاسی ها را نواحی جنوب غربی دریای مازندران دانسته و گفته‌اند که در نیمه اول هزاره دوم پ.م. در دامنه‌های زاگرس سکونت یافتند و با عناصر هند و اروپای و پارسی مخلوط شدند (احمد بهمنش، ص ۱۷۹).

عده‌ای دیگر از دانشمندان، بر پایه مدارک تاریخی و کتیبه‌ها و مهرها و اشیای یافت‌شده به وسیله محققان باستان‌شناس و یا در کاوش‌های خودشان، عقیده دارند که کاسی ها از جمله ساکنان منطقه زاگرس هستند که از پیش از آغاز تاریخ در این قسمت از آسیا سکونت داشته‌اند و آن‌ها را از جمله گروه‌های آسیایی «Asianiques» می‌دانند که در آن‌جا می‌زیسته‌اند و موجب همه دگرگونی‌های تمدنی و تاریخی شده‌اند.

بر پایه آن‌چه از دیرینه‌شناسی و تاریخ جغرافیایی در صفحات پیش آمد، نظریه دوم به حقیقت نزدیک‌تر بوده، به طور کلی تطبیق می‌کند. (هنر ایران، آندره گدار، ترجمه بهروز حبیبی، ص ۲۵).

ایلامی‌ها آنان را «کوسی Kussi»، آشوری‌ها «کاش شو Kaššu» و مورخان یونانی «کوسایی اُی Kousaaioi» می‌نامیدند و به همین جهت تا مدت‌ها محققان «کوسه‌ئن Kosseens» می‌گفتند.

همچنین گفته شده است که در هزاره دوم پ.م، هنگام فتح بابل، به‌صورت ملتی در سرزمینی پرجمعیت و دامدار و بیابانگرد، اما جنگجو درآمدند که به گفته استراین «گاه توانسته بودند برای مقابله با دشمن تا ۱۳ هزار کماندار در اختیار ایلامی‌ها بگذارند.»

کاسی ها با مردم آریایی‌نژاد که در گذشته به این فلات آمده بودند، آمیختند. ولی این آمیزش به گونه‌ای بود که به هیچ وجه یگانگی نژادی و اصلی مردم را دگرگون نساخت.

این‌که گفته شده است کاسی‌ها دو گروه بودند که یکی از آن‌ها در تمام فصول در کوهپایه‌ها و دشت‌های خاوه، دلفان و الیشتر شمال لرستان پیشکوه به پرورش اسب می‌پرداختند و گروه دیگر در کوهپایه‌های طرحان و دشت کوهدشت (واقع در منطقه جنوبی دلفان) کشاورز بودند، بر پایه شواهدی سنتی که از هزاران سال پیش مانده است، نمی‌تواند درست باشد.

@mejooizhyar

کاسیان در بابل
دیاکونف می‌نویسد: «محل سکونت کاسی‌ها، که به اکدی «کاشی Kāši» نامیده می‌شدند، از زمان‌های گذشته تا فتح ایران به دست اسکندر مقدونی، کشوری کوهستانی بود واقع در بخش علیای رودهایی که دره‌های آن‌ها در عهد باستان کشور ایلام را تشکیل می‌دادند و اکنون لرستان نامیده می‌شود.

او معتقد است که گواه منشأ نژادی کاسیان نزدیک به ۵۰ کلمه و نامه ویژه است که با ترجمه از زبان اکدی در متون لُغوی آشوری و بابلی محفوظ مانده است.

به عقیده او در مورد هند و اروپایی بودن کاسی‌ها و یا لااقل روابط و تماس نزدیکشان با عناصر نژادی هند و اروپایی، مدارک محکمی وجود ندارد و اگر هم وجود داشته با شد، چنان سست است که ارزش بیان ندارد.

در نتیجه و به ضرورت می‌توان گفت که کاسی‌ها را یا باید فاقد رابطه با هند و اروپا شمرد و یا گفت که این رابطه غیرمستقیم و بسیار دور بوده است.

دیاکونف همچنین عقیده دارد: «کاسیان یا کاسی ها از دوران دیرین که کسی به یاد ندارد، در ناحیه مذکور زندگی می‌کرده‌اند، همچنان که ایلامی‌ها که محتملا خویشاوند ایشان بودند و در سرزمین خویش می‌زیستند.

به هر تقدیر، کاسیان از آغاز هزاره سوم پ.م، در آن مکان می‌زیسته‌اند و ب عدها به دامداری و زندگی نیمه اسکان یافته در کوه‌ها پرداخته‌اند. به احتمال قوی قبایل کنونی لر که با دامداری در کوهستان‌ها اشاعه می‌کنند، از اخلاف ایشان‌اند و اکنون نیز در همان سرزمین ساکن هستند.

سرزمینی که به نام ایشان «لرستان» خوانده می‌شود» (تاریخ ماد، دیاکونف، ص ۱۶۰ تا ۱۶۲).

نکته مهم در نوشته دیاکونف این است که حدود و مرزهای جغرافیایی لرستان را در دوره کاسیان محدوده میان ماد و ایلام توصیف می‌کند و می‌نویسد:

«قبایل کوهستانی ناحیه واقع میان ماد و ایلام (لرستان کنونی) چیره‌دستی فوق‌العاده‌ای در ساختن مصنوعات مفرغی به‌دست آوردند.»

(عمان، ص ۱۶۰). این مرز و حدود مستقل که هنوز هم مشخص و محرز است، استقلال و هویت تاریخی این بخش از ایران را ثابت می‌کند که اینک هم لرستان است و در گذشته نیز جزو ماد نبود و مستقل بود.
هنر کاسی ها

بعضی از محققان از قوم کاسی یا کاسیان، گاه با صفت وحشی یاد کرده‌اند.

در صورتی که این قوم، نخستین صنعتگران نقش‌آفرین هنرمندی بودند که شالوده‌های فرهنگی و هنری مهم تاریخ بشر به نام آنان است.

آن‌ها از زمانی که به دشت آمدند، مدت ۱۵۰ سال بابل در معرض نفوذ صلح‌جویانه آنان بود که به کشت و زرع در دشت مشغول بودند.

کاسیان در نیمه قرن هجدهم پ.م. بابل را به تصرف خود درآوردند و دوره تسلطشان بر بابل، مدت ۵۷۶ سال طول کشید و در سال ۱۱۷۱پ.م. پایان یافت.

اما فرمانروایی آنان در شمال و خاور که مسکن اصلی‌شان بود، گسترش پیدا کرد و حتی ناحیه اطراف همدان را هم در بر گرفت.

متون بابلی مربوط به کاسیان نشان می‌دهد که در ناحیه آنان اختلاطی از آیین‌های مختلف وجود داشته است.

نام همدان پیش از عهد ماد، «اکسایا Akessaia» بود که در آشوری «کار – کاسی Kārkāssi» گفته می‌شد و به معنای «شهر کاسیان» است.

در هر حال ممکن است واژه «کا-سی-یاکاس-پی» مفهوم نژادی وسیع‌تر از تسمیه قوم واحد در میان اقوام بسیار زاگرس داشته و شامل همه اقوام آسیایی می‌شده است.

از منابع دیگری که به دست آمده، برمی‌آید که کاسیان با مصر در عهد آرمانا Āmārnā» در تماس بوده‌اند (ایران از آغاز، گیرشمن، ترجمه دکتر محمدمعین، ص ۵۵ تا ۵۷).

@mejooizhyar

خروج کاسی ها از بابل

انقراض حکومت بابلی کاسیان به وسیله قوای بابلی صورت نگرفت، بلکه ایلام نخستین دولتی بود که در هنگامی که هنوز کاسی‌ها بابل را تحت اشغال داشتند، نیرو گرفت و آخرین ضربت خود را وارد آورد و کاسی‌ها را از بابل بیرون راند.

این دولت‌ها رقیبی خطرناک برای ایلام به‌شمار نمی‌رفتند، بلکه تهدید بیشتر از جانب آشور بود (ایران از آغاز، رمان گیرشمن، ترجمه دکتر محمد معین، ص ۵۵ تا ۵۷).

عاقبت «شوتروک ناخونته اول Shutruk-Nāknunte I» پادشاه ایلام (۱۲۰۷-۱۱۷۱ قبل از میلاد) به بابل هجوم برد و شکستی قطعی بر کاسی‌ها وارد آورد و آخرین نماینده سلسله کاسی را برانداخت و پسر خود «کوتیرناخونته Kutir-Nākunte» را جانشین او کرد.

در این زمان، دامنه فتوحات ایلام به نقاط دور کشیده شد و تا هجوم آشور و دوره اعتلای این دولت، که قرن یازدهم پیش از میلاد، ابتدای آن است، ادامه یافت.

در سال ۷۰۲ «ستاخریب» پسر «سارگن» به کشور «الی‌پی»(کرمانشاه کنونی) لشکرکشی کرد، ولی منظور او به دست یافتن به کشور کوه‌نشینان جنوب این ناحیه، یعنی لرستان بود.

در این محل آشوری‌ها پیروز شدند و تعداد زیادی اسب و قاطر به غنیمت گرفتند و مردم آن ناحیه را در دو قلعه و اسرای خارجی را در قلعه سوم مستقر ساختند و خود به طرف کشور «الی‌پی» سرازیر شدند.

در آن‌جا نیز پیروزی با آن‌ها بود. منظور از این جنگ، بی‌طرف‌کردن گله‌چرانان لرستان، یعنی قوم کاسی ها بود تا نتوانند با کشور همسایه خود «الی پی» متحد شوند.

کشور کاسی ها
تا قرن هفتم پیش از میلاد، آشوری‌ها هنوز ناحیه لرستان را به‌عنوان کشور کاسی ها می‌شناختند و مرز شمالی آنان کوه «چهل نابالغان» بود (هنر ایران، رمان گیرشمن، ترجمه عیسی بهنام، ص ۲۸۲، ۲۸۴).

با این توضیح باید گفت که کاسی‌ها، قدیم‌ترین ساکنان و حکام لرستان بوده‌اند تاثیر تمدن و فرهنگ و هنر آنان در تشکیلات و تمدن مادها و هخامنشیان غیرقابل انکار است (تاریخ ماد، دیاکونف، ص ۲۸۲ و ۴۵۷)


@mejooizhyar

🌕🌕جام زرّین حسنلو

در جریان کاوش‌های رابرت اچ دایسون در تپه حسنلو واقع در شهر نقده به سال ۱۳۳۶ کشف شد. قدمت این اثر به ۱۲۰۰ پیش از میلادمی‌رسد و گمان می‌رود که به دوره پیش از مادها یعنی ماننائیان متعلق باشد.

این اثر ۲۱ سانتی‌متر بلندی، ۲۵ سانتی‌متر قطر و ۹۵۰ گرم وزن

یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی شهرستان نقده، تپه حسن لو است که در اطراف این شهر قرار دارد و از آثار تاریخی باارزش است. حسنلو، تپه ای بزرگ و دایره ای به قطر ۲۵۰ تا ۲۸۰ متر است که در بین دو روستای حسنلو و امین لو جای دارد و در پیرامون آن تپه‌های قدیمی دیگری هم به چشم می‌خورد. این‌طور که مشخصه اولین کسانی که بر روی این تپه زندگی می‌کردند قومی به اسم ماننائیان بودند. به گفته باستان شناسان در ۱۰ دورهٔ مختلف زمانی افرادی بر روی این تپه سکونت می‌کردند.


سکونت در این تپه ۱۰ دوره مختلف زمانی دارد که در میان آن‌ها دوره دهم از همه قدیمی تر است که در حدود ۶ هزار سال پیش از میلاد شروع شده‌است. از دوره‌های دهم، نهم و هشتم اطلاعات زیادی در دست نیست حال آنکه دربارهٔ دوره‌های هفتم تا اول اطلاعات بیشتری در دست است چون بر روی این تپه آثار بیشتری از این دوره‌ها پیدا شده‌است؛ مثلاً ظروف خاکستری سفالی کشف شده در این محل متعلق به دوره پنجم سکونت هستند و به نظر می‌آید که بناهای خشتی و گلی هم برای همین دوره باشد. از مهم‌ترین آثاری که از دوره چهارم سکونت به جای مانده بناهای سنگی است که اطلاعات زیادی را دربارهٔ آن دوره به دست می‌دهد. دوره سوم سکونت همزمان با حکومت مادها و دوره دوم سکونت همزمان با دوره پارت ها است. دوره اول هم مصادف با اواخر دوره ساسانی و اوایل اسلام است که امروز هیچ آثاری از آن دوره در حسنلو دیده نمی‌شود و همگی نابود شده‌اند. یکی از با اهمیت‌ترین دوره‌های سکونت بر روی تپه دوره چهارم است که اغلب بناهای سنگی متعلق به این دوره اند و تا به امروز بررسی‌های زیادی هم بر روی آن‌ها صورت گرفته‌است.


https://t.me/mejooizhyar

عقیده اندیشمند دایسون رئیس هیئت مشترک ایران و آمریکا ده دوره متمایز سکونت در تپه حسنلو موجود است و از قدیم به جدید یعنی از دوره دهم شروع و به دوره یکم که آخرین دوره است ختم می‌شود. دایسون تاریخ تقریبی سکونت در دوره دهم را به ۶ هزار سال پیش از میلاد نسبت می‌دهد و دوره نهم و هشتم تا هفتم را بین ۶ هزار و سه هزار پیش از میلاد می‌داند. از سه دوره دهم و نهم و هشتم اطلاعات زیادی نداریم و مدارک کافی نیز در دست نمی‌باشد و امید می‌رود با ادامه حفاری در تپه حسنلو نکات تاریک این سه دوره کاملاً روشن گردد.
از دوره هفتم تا دوره اول اطلاعات بیشتری موجود است و شواهد باستان‌شناسی و حفاری‌ها در حسنلو وجود این دوره‌ها را کاملاً تأیید می‌کند. در این دوره‌ها به بناهای خشتی و گلی و سنگی برخورد شده است. از حفاری که در ترانشه U ۲۲ در سال‌های ۱۳۴۹ و ۱۳۵۱ انجام گرفت ثابت شد که از دوره چهارم سکونت در حسنلو یعنی از هنگام وقوع آتش‌سوزی بزرگ حسنلو تا دوره هفتم سکونت (۲۲۰۰ سال پیش از آتش‌سوزی) آثار ساختمانی که دال بر سکونت افرادی در حسنلو می‌باشد موجود است(۱). بنابراین دوره هفتم بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد بوده است که از ابزار مفرغی استفاده می‌شده است و دوره ششم بین ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ پیش از میلاد مسیح و دوره پنجم می‌تواند ۱۳۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بوده باشد


https://t.me/mejooizhyar

مهم‌ترین دوره سکونت در حسنلو همان دوره چهارم است و منظور نگارنده از تشریح کلی حفاری حسنلو و ساختمان‌های یافت شده در آن بیشتر روی این دوره می‌باشد. کلیه ساختمان‌های یافت شده در حسنلو که از سنگ ساخته شده‌اند متعلق به دوره چهارم سکونت در حسنلو است (گرچه مقدار کمی هم سنگ در پی‌های ساختمانی دوره پنجم بکار رفته است).
هیئت حفاری در سال‌های پیش از انقلاب توانست اتاق‌های متعددی با سالن‌های بزرگ در مرکز تپه کشف نماید و دیوار دفاعی قلعه نظامی و دژ محکم این شهر را از زیر خاک بیرون سازد. از کشفیات اخیر این هیئت دست یافتن به سه معبد بزرگ ستوندار است که احتمالاً مراسمی در هر یک از آن‌ها اجرا می‌شده است. به‌نظر می‌رسد که این سه تالار بزرگ ستوندار هم‌زمان با هم ساخته نشده است بلکه ابتدا تالار ستوندار شرقی و سپس تالار ستوندار بزرگ جنوبی پس از آن دو هم تالار ستوندار غربی ساخته شده است و به عبارت دیگر می‌توان گفت هنگامی‌که تالار ستوندار بزرگ جنوبی را بنا کرده‌اند اولین تالار ستوندار شرقی متروک شده بود و از آن استفاده کافی نمی‌شده است و آن تالار به انبار یا طویله اسبان تبدیل شده بوده است؛ و نیز سومین تالار غربی ستوندار را هنگامی بنا کرده‌اند که دومین تالار بزرگ جنوبی کفاف احتیاجات آن‌ها را نمی‌کرده است بدین جهت اقدام به ساختن سومین تالار بزرگ ستوندار کرده‌اند. شواهدی که از این حفاری داریم اینطور نشان می‌دهد که هر سه بنای ستوندار مانند یک مرکز مذهبی یا معبدی بوده که برای انجام تشریفات خاصی ساخته شده و در حقیقت خدا را در آنجا می‌پرستیدند.



https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕 غار کلماکره

این غار از جمله غارهای تاریخی و شاخص ایران است که در هزاره اول (حدود ۸۰۰ سال) قبل از میلاد، محل نگهداری خزائن سلطنتی خاندان ساماتورا در زمان تمدن عیلام بوده است. این غار در شهرستان پلدختر ، بخش مرکزی واقع شده‌است. این اثر در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۳۱۱۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.


نحوه کشف
یافته‌های غار

تعداد زیادی اشیا نفیس با قدمت تاریخی فراوان در کاوش‌های غیرمجاز از این غار به دست آمده‌اند که در موزه‌های اروپایی مانند لوور فرانسه ، بریتیش میوزیوم لندن ، موزه متروپولیتن نیویورگ، سن پطرزبورگ روسیه و نیز موزه میهو ژاپن نگهداری می‌شوند. این اشیاء شامل پیکره‌ها، وغیره
در سال‌های اخیر، برخی از اشیا از سارقان کشف شد و این اشیا در موزه ایران باستان در تهران و موزه تبریز و نیز در موزه قلعه فلک الافلاک در خرم آباد نگهداری می‌شوند.
یکی از ۶ گنجینه بزرگ کشف شده در جهان بسیاری از اشیای تاریخی و ارزشمند این غار که به صورت اتفاقی در سال ۱۳۶۸ کشف شد و از آن به عنوان یکی از ۶ گنجینه بزرگ کشف شده در جهان یاد می‌کنند امروز در موزه‌های خارج از کشور است.


https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕 کتیبه خان تختی سلماس

این نقش برجسته متعلق به قرن سوم میلادی و دوره پادشاهی ساسانیان است. سلماس کنونی در دوره اشکانیان یکی از مناطق حائل بین امپراتوری اشکانی و امپراتوری روم بوده و پس از آن به محل درگیری‌های نظامی دو دو ابر قدرت شاهنشاهی ساسانی و امپراتوری روم بدل شد. سنگ‌نگاره خان‌تختی یادگار یکی از پیروزی‌های ایرانیان بر رومیان است و در آن اردشیر بابکان و ولیعهدش شاپور یکم تصویر شده‌است که در بازگشت از فتح ارمنستان و پیروزی بر سپاهیان روم، دو تن از حکمرانان ارمنی محلی، هدایایی به ایشان تقدیم می‌کنند.
این نگاره حدود ۵ متر عرض و ۲/۵ تا ۲/۸ متر طول دارد. در این سنگ‌نگاره دو نفر سوار و دو نفر پیاده هستند. سوار سمت چپ اردشیر بابکان است و سوار سمت راست شاپور یکم که در مقام ولیعهدی است و تاجی همانند پدرش دارد.[مردم محلی از نام شاهپور هم برای شهر سلماس استفاده میکنند] تاریخ ایجاد این نگاره ۲۳۸ میلادی است.


https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕منشأ و تاریخچهٔ قوم لولوبی


بسیار پیش از استقرار مادها، اقوامی با نام گوتی ها، لولوبیان و هوری ها و سپس کاسی هابه ترتیب از شمال به جنوب در شرق کوردستان می‌زیسته‌اند. این اقوام با هوریان و اکدی ها و سومری ها مراوداتی داشته‌اند؛ بنابراین لولوبی‌ها از نخستین گروه قومی بودند که در هزارهٔ چهارم پیش از میلاد در فلات ایران ساکن بودند.
برای نخستین بار، نارام سین نوهٔ سارگون از شاهان امپراتوری اکد، در قرن ۲۳ پیش از میلاد در کتیبه‌ای از لولوبی‌ها یاد کرده و شرح پیروزی خود بر آنان را نوشته است. این کتیبه بعدها و در سنوات سال ۱٬۲۰۰ پیش از میلاد، توسط شوتروک ناهونته پادشاه مقتدر ایلام، به شوش انتقال یافت و شرحی بر آن افزوده شد.

قلمرو و جغرافیا

قبایل لولوبی وسیعی از کوه‌ها و کوهپایه‌ها را از قسمت علیای دیاله تا دریاچه ارومیه را تحت اشغال خود داشتند.
محل تمرکز اصلی لولوبیان در استان کرمانشاه بود. شهرها و کشورهای مهم آن دوران در کوردستان عبارت بودند از: تاندیم، سوماشتو، آشورو، الامو، کاشو، گوتو و لولوبو (لولوبیان).


https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕تاقی کیسرا(طاق کسری)

کاتی دروستبوونی بیناکان بە دڵنیایی نازانرێت.

هەندێک لە مێژوونووسان پێیان وایە لە سەردەمی شاپووری یەکەم دروستکراوە کە فەرمانڕەوایی فارسەکانی ساسانی کرد لە ساڵی 242 تا 272 ز

و هەندێکی تر پێیان وایە لەوانەیە دروستکردن لە سەردەمی ئەنوشیروان دادپەروەر (خسرۆی یەکەم)

دەستی پێکردبێت پاش هەڵمەتێک لە دژی بیزەنتییەکان لە ساڵی 540 زایینی.

هۆڵی کەوانەیی ئیوان، کە لە لایەکی ڕووکەشەوە کراوەیە، نزیکەی 37 مەتر بەرز و 26 مەتر پان و 50 مەتر درێژی بوو، گەورەترین بۆشایی دەستکردی مرۆڤ بوو کە تا سەردەمی نوێ دروستکرابوو.

کەوانەکە بەشێک بوو لە کۆشکی ئیمپراتۆریی. ژووری تەختەکە—وادیارە لە ژێر یان لە پشتی کەوانەکە—زیاتر لە 30 مەتر (110 فوت) بەرز بووە و ڕووبەرێکی 24 مەتر (80 فوت) پانی و 48 مەتر (160 فوت) درێژی داپۆشیوە. ئەستووری سەرەوەی کەوانەکە نزیکەی 1 مەتر و دیوارەکانی بنچینەکە دەگاتە 7 مەتر.

کەوانەکە بەبێ ناوەند دروستکرا. بۆ ئەوەی ئەمە بگونجێت ژمارەیەک تەکنیکی بەکارهێنرا. خشتەکان نزیکەی 18 پلە لە ستوونی دانرابوون کە وای کرد لە کاتی دروستکردندا بەشێکی دیواری پشتەوە پاڵپشتی بکرێن. چیمەنتۆی وشککردنەوەی خێرا کە وەک هاون بەکاردەهێنرێت وای کرد خشتی تازە بە خێرایی پاڵپشتی بکرێت لەلایەن ئەوانەی پێشتر دانراون.

تاق کیسرا ئێستا هەموو ئەو شتانەی کە لەسەر زەوی ماوەتەوە شارێکە کە بۆ ماوەی نۆ سەدە لە سەدەی دووەمی پێش زایین تا سەدەی حەوتەمی زایینی پایتەختی سەرەکی بنەماڵە جێنشینەکانی ئیمپراتۆریەتی فارس بوو: پارتییەکان و ساسانییەکان.

ئەو پێکهاتەیەی ئەمڕۆ بەجێمابوو هەیوانی سەرەکی هۆڵی ئامادەبووانی ساسانییەکان بوو کە هەمان شوێنیان دەپاراست، ئەویش نزیکی لە ئیمپراتۆریەتی ڕۆمان، کە ئامانجە فراوانخوازەکانی دەتوانرا باشتر لە خاڵی پەیوەندیدا کۆنتڕۆڵ بکرێت.
ئەم بینایە لە کاتی داگیرکردنی فارس لە ساڵی 637 لەلایەن عەرەبەکانەوە داگیر کرا.

پاشان بۆ ماوەیەک وەک مزگەوت بەکاریان هێنا تاوەکو وردە وردە ناوچەکە چۆڵکرا.

لە سەرەتای سەدەی دەیەم، خەلیفەی عەبباسی موکتەفی وێرانەکانی کۆشکەکەی هەڵکەند بۆ دووبارە بەکارهێنانەوەی خشتەکانی لە دروستکردنی کۆشکی تاج لە بەغدا.


شاعیری عەرەبی بوحتوری شیعرێکی بەناوبانگی دەربارەی کەلاوەکان لە سەدەی نۆیەمدا نووسیوە.

ئەم مۆنۆمێنتە هەروەها بابەتی شیعرێکی شاعیری فارسی خاقانی یە کە لە سەدەی دوانزەیەمدا سەردانی وێرانەکانی کردووە


https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕 کلیسای تادئوس ماکو

این کلیسا در ۲۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان چالدیران در کنار روستایی به همین نام نزدیک ماکو واقع شده‌است. کلیسای تادئوس مقدس در تاریخ ۷ ژوئیه ۲۰۰۸، در فهرست میراث جهانی یونیسکو به ثبت رسیده است .این کلیسا در زبان ارمنی سورپ تادئوسی وانک به لاتین (Surb Tadeosi vank) یعنی کلیسای مقدس تادئوس نامیده می‌شد.
تادئوس یکی از حواریون مسیح است که برای تبلیغ دین مسیحیت به منطقهٔ جنوب فلات ارمنستان آمدند. در ۶۶ میلادی، تادئوس مقدس به همراه سان دخت، دختر پادشاه و تنی چند، که به دین مسیحیت ایمان آورده بودند، به دستور پادشاه وقت ارمنستان دستگیر شدند و پس از شکنجه به قتل رسیدند و تادئوس مقدس در مکان فعلی دیر مدفون شد.


https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕جولەمێرگ



لە سەدەی چواردەهەم، تیمور ناوەندی شارەکانی میزۆپۆتامیای وێران کرد. داگیرکردنی بەغدا و بەتایبەتی وێرانکردنی تکریت کاریگەری لەسەر کڵێسای ئۆرتۆدۆکسی سوریا هەبوو کە لە نزیک نەینەوا لە پەرستگای مار ماتای پەنای دابوو.
پاش لەناوچوونی مەسیحییەکان لە ناوچەکەدا، ئیسماعیلییەکان و موسڵمانانی شیعە و سوننە لە بەشی دووەمی سەدەی چواردەهەمدا هێرشیان کرایە سەر بێ جیاوازی لەلایەن تیمورەوە.

ئەو ژمارە کەمەی کە ڕزگاریان بوو پەنایان بردە نێو ئاشوورییەکانی حەکاری و دەوروبەری.

ئەم ناوچەیە هەروەها چەندین قەشە و پاتریارکی بەرهەم هێنا چونکە جێنشینی بۆماوەیی بەکارهێنرا بۆ ڕێگریکردن لە ڕووخانی تەواوی کڵێسا. لە سەدەی شازدەهەم، ئاشوورییەکان لە زۆربەی شارەکان کە پێشتر تێیدا گەشەیان دەکرد، دیارنەما، وەک تەبرێز و نیسیبی سەرۆکی کڵێسای ڕۆژهەڵات لە بەغداوە گواستیەوە بۆ مەراغە لە ساڵی 1553.

کۆنتڕۆڵی عوسمانییەکان

وتاری سەرەکی: میرنشینی حەکاری
هەرچەندە ناوچەکە لە سەدەی شازدەهەمەوە لە ژێر کۆنتڕۆڵی عوسمانییەکاندا بوو، بەڵام لەلایەن دانیشتوانە کوردەکانیەوە وەک میرنشینی حەکاری بەڕێوە دەچوو. کوردەکانیش جوتیارانی ئەرمەنی لە ناوچەکەدا نیشتەجێ کرد. بارودۆخەکە گۆڕا دوای حوکمڕانی بەدرخان و چاکسازیەکانی تەنزیمەت چونکە عوسمانییەکان ئێستا توانیان کۆنترۆڵی تەواوی خۆیان بەبێ ڕکابەریی فراوان بکەن. ئەم ناوچەیە بەشێک بوو لە ڤان ڤیلەیت لە سەردەمی عوسمانیدا بە ناوی هەکاری سەنجاق و باشکەلێ وەک پایتەخت بوو، جگە لە ساڵانی 1880 تا 1888 کە پلەی وەلایت بەرزکرایەوە. لە ساڵی 1920، هاکاری قوڕقوشمی بەرهەم دەهێنا. قوڕقوشمەکە کە لە مینێکی حکومیەوە هاتووە بۆ دروستکردنی گوللە بەکار دەهێنرا.



https://t.me/mejooizhyar

شیخ مکان، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان دره شهردر استان ایلام است. در نزدیکی این روستا که کنار دره‌ای واقع شده سیستم دفاعی مهمی از زمان ساسانیان و یک ساختمان قدیمی برای آبرسانی وجود دارد


https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕پل گاومیشان

پل گاومیشان، یک پل باستانی مربوط به دورە ساسانیان است، که در زمان های پس از آن نیز مورد مرمت قرار گرفته است.

مهمترین مرمت آن مربوط به بدر ابن حسنویه است. این پل در فاصله 20 کیلومتری شرق شهر دره شهر دراستان ایلام و بر روی رودخانه گاماسیاو ساخته شده‌است.
خاص‌ترین ویژگی‌های این پل، عرض دهانهٔ یکی از طاق‌های آن است که در معماری باستان، عریض‌ترین قلمداد می‌شود.



https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕 پل قشلاق ،سنندج

در شرق سنندج، بر روی رودخانه قشلاق ساخته شده و از آثار دوره حکومت اردلانی ها است است که در دوره‌های بعد به ویژه در دوره قاجاریه تعمیر و بازسازی شده‌است. این پل توسط "سلیمان خان اردلان»، سال ۱۰۴۶ هجری قمری در مسیر سنندج به همدان ساخته شده‌است. پل در زمان «امان الله خان اردلان»، تعمیر و مرمت کامل شد و بعد به دلیل خرابی و ویرانی بیش از حد، دوباره در سال ۱۲۶۸هجری قمری، توسط «میرزا رضا وزیر کردستانی» پل بازسازی شد. وجود یک سنگ نبشته بر سینه کوه مجاور پل سال ۱۲۸۹هجری قمری، حکایت از تعمیر و مرمت پل در زمان «ناظم الایاله میرزا غلام حسین خان» دارد.


https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕مجموعه بازار بیجار

در بیجار، خیابان اردلان قرار دارد.این اثر در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۵۹۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.


قدمت

تاریخ بنای احداث بازار به دوران صفویه بر می‌گردد که در دوران زندیه در حمله کریم‌خان زند به بیجار و کردستان و جنگ جهانی اول و حمله روس‌ها در دوران قاجاریه مقداری زیادی از آن آسیب می‌بیند که دوباره مورد بازسازی قرار می‌گیرد.

موقعیت و معماری

بازار در مرکز شهر بیجار واقع شده‌است در حقیقت آنچه که ار بافت قدیمی شهر بیجار باقی‌مانده است، مجموعه بازار آن شامل یک راسته طولانی شمالی –جنوبی و تیمچه‌ای بنام حاج شهباز و سرایی به نام سرای امیر تومان است. اکنون تعداد شانزده باب حجره از بافت معماری قدیم بازار در دو طرف راسته اصلی باقی‌مانده و مابقی حجره‌ها و راسته‌ها دستخوش تغییرات شده‌است. در پوشش مغازه‌ها از طاق و تویزه استفاده شده‌است موقعیت جعرافیایی بیجار بر سر راه کردستان و آذربایجان موجب گردیده که این بازار، وسعت گستردگی خاص شکل گرفته باشد. علت قرارگیری در مسیر راه کاروان‌رو تجاری در گذشته از رونق قابل توجهی برخوردار بوده‌است.

تیمچه حاج شهباز

در ضلع شرقی راسته بازار بزرگ بیجار تیمچه‌ای زیبا قرار دارد که بنام تیمچه حاج شهباز معروف است این اثر معماری دارای یک فضای سرپوشیده مرکزی است که حجره‌هایی در پیرامون آن شکل گرفته‌است ویژگی معماری این تیمچه نوع قوس‌ها و کاربندیهایی است که در سقف آن مورد استفاده قرار گرفته‌است و همچنین بقیه نورگیرهای آن در سقف و در ترکیب با کاربندیهای تصویری زیبا را ایجاد نموده که نشانگر تفکر و ذوق بالا و قابل توجه معمار ساختمان است.


https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕مسجد حاج شهبازخان کلهر در کرمانشاه

در چهارراه اجاق، کوچهٔ شهید داوود شهلایی واقع شده و از آثار دورهٔ قاجاریه است. این مسجد در سال ۱۸۱۹ میلادی (۱۲۳۵ هجری قمری ) به دستور حاج شهباز خان کلهر و شش برادر او که بنیانگذاران طایفه حاجی زادگان بودند ساخته شده‌است. مکان مسجد در بیرون از کرمانشاە آن روزگار بوده‌است. این بنا سالیان دراز محل درس طلاب علوم دینی و تبلیغات مذهبی بوده و امروز نیز به عنوان مدرسهٔ علوم دینی مورد استفاده‌است.

خاندان حاجی‌زادگان کلهر

حاجی‌زادگان خاندان حاکم و ایلخان ایل کلهر در دورهٔ قاجار بوده‌اند و پیش از آنکه داوودخان کلهر در سال ۱۸۹۱ میلادی حکومت را در این ایل به دست بگیرد، بر طبق اسناد معتبر، دو دانگ کل شهر کرماشاه و کل قلمروی کلهر را در دست داشته‌اند. این طایفه یکی از هفت برادر کلهر (منصوری، زینلخانی، کاظمخانی، گیلانی، قوچمی، ذوالفقارخان کلهر اجداد آجودانی و کله‌جوبی و طایفۀ حاجی‌زادگان) بوده‌اند که گفته می‌شود نسب طوایف ایل کلهر به آن‌ها می‌رسد



https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕مسجد دارالاحسان
یا مسجد جامع سنندج


یکی از مهم‌ترین مساجد شهر سنندج محسوب می‌شود که در سال ۱۲۲۷ هجری قمری توسط امان الله خان اردلان ساخته شد. از خصوصیات عمده مسجد جامع سنندج می‌توان به دکورهای هفت رنگ، آجرهای لعاب کاری شده به جای سنگ کف پوش و نوشتن دو سوم از یک جزء قرآن بر روی کتیبه‌های مسجد است. این مسجد در ضلع شمالی خیابان امام خمینی و در بافت قدیم سنندج قرار دارد. این خیابان که مسجد اکنون در کنار آن واقع شده‌است از سال ۱۳۱۰ شمسی به بعد ایجاد شده‌است. بر اساس کتیبه‌های موجود، بنای مسجد در سال ۱۲۲۷ هجری قمری توسط امان الله خان اردلان والی کردستان ساخته شد. این بنا شامل دو ایوان شرقی و جنوبی، گل دسته‌های بالای ایوان شرقی، صحن مرکزی، ۱۲ حجره در اطراف، شبستان ستون دار با ۲۴ ستون سنگی مارپیچ است. این مسجد را می‌توان مسجد – مدرسه دانست، زیرا بخشی از مسجد به حجره‌های طلاب علوم دینی اختصاص دارد و بخش جنوبی آن صحن اصلی مسجد است. این بنا دارای تزیینات کاشی کاری هفت رنگ مینایی فوق‌العاده پرکار، ظریف، ازاره‌های مرمرین، آجرکاری لعاب دار و معقلی، حوض سنگی و فواره‌های زیبا و همچنین ستون‌هایی با تزئینات طنابی است. اطراف شبستان و سر ستون‌ها با دو سوم قرآن تزئین شده‌است که آیات را با کاشی، به خطی که شبیه به خط کوفی است نوشته‌اند. این مسجد در گذشته یکی از مهم‌ترین دارالعلم‌های دینی بوده و بسیاری از علما در این دارالعلم به کسب علوم مختلف پرداخته‌اند. مسجد دارالاحسان، یکی از ارزشمندترین مساجد استان کردستان از نظر معماری و تزیینات معماری است. برجسته‌ترین ویژگی‌های هنری این بنا کاشیکاری زیبای آن است. به‌علاوه کتیبه‌های زیبای مسجد به روی سنگ مرمر و حجاری گل و گیاه در حواشی آن‌ها ازجمله تزئینات حجاری منحصر به فرد محسوب می‌گردند.


https://t.me/mejooizhyar

🌏🌏 کردستان در دوران کهن سنگی میانه

✍ شهرام شیخ اسمعیلی

👈 عصر کهن سنگی میانه ، با پیدایش آخرین دوران یخچال های بزرگ در ٨٥هزار سال قبل آغاز می گردد. انسان های این دوران از نظر ساختمان جسمی و ساختار فکری و اندیشه ،پیشرفته تر از انسان های دوران کهن سنگی دیرین هستند ، نئاندرتال نامیده می شوند و پیدایش ابزارهای متعلق به فرهنگ موسترین نیز از مشخصات این دوره است.

👈 تنوع ابزارهای به جای مانده از انسان های دوران میان سنگی، در غارها و محل های سکونت در کردستان ، بویژه در غارهای "شانەدەر،بیستون،زەوی چەمی ،کەریم شار ،هزار مێرد ،بەردە باڵکا و دەها غار دیگر ،نشانگر تحولات مهمی در شیوه ی زندگی ساکنین نئاندرتال کردستان و پیشرفت چشمگیر آنها در عرصه های اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی است.

👈 آثار کشف شده در شانەدەر ،نشان می دهد که زندگی اقتصادی و اجتماعی ساکنان کردستان بر اساس تعاون و کار دسته جمعی استوار بوده است .شکار حیوانات بزرگ،پوست کندن آن ها و تهیه ی خوراک،به صورت دسته جمعی انجام می گرفته است.با پوست حیوانات خود را می پوشانیده اند و به مردگان خود احترام گذاشته و آنها را همراه گل دفن می کرده اند.

👈 رفتار احترام آمیز نسبت به مردگان ، که نوعی پرستش آنها نیز هست، در ٦٠هزار سال قبل ،فقط در کردستان مرسوم بوده و در کاوش های هیچ یک از نقاط جهان به چنین پدیده ای در عصر کهن سنگی و میان سنگی اشاره نشده است.

منبع:
کرد و کردستان
در هزاره های ماقبل تاریخ
و
عهد باستان

تحقیق و تالیف :
دکتر غلامعلی ادریسیان

https://t.me/shahram_sheikhesmaeili



https://www.instagram.com/reel/DKMSmJ_t1Ef/?igsh=MWhkMTFvNHgwemdsbw==

🌕🌕نقش برجسته سراب در نور آباد ممسنی

در این نقش‌برجسته پنج نفر بر روی سنگ کنده‌کاری شده‌اند. در میانه بهرام دوم در حالت نشسته دیده می‌شود که شمشیر خود را به نشانه توانمندی، نیرومندی، اقتدار و قدرت با هر دو دست نگه داشته‌است. انتساب این نقش‌برجسته به بهرام دوم، به دلیل شکل تاج منحصربه‌فرد این پادشاه است، چرا که در زمان ساسانیان هر پادشاه تاج یا تاج‌های ویژه خود را داشته‌است. در دو سوی پادشاه، از هر سو دو تن از بزرگان کشور ایستاده‌اند که انگشت اشاره دست خود را به نشانه بزرگداشت و احترام به پادشاه، بالا نگه داشته‌اند.

بهرام دوم یا وهرام دوم

پنجمین شاهنشاه ساسانی بود. او فرزند بهرام یکم بود و از ۲۷۴ تا ۲۹۳ پادشاهی کرد. بهرام دوم نخستین شاهنشاهی بود که با تصویر همسر و فرزندش سکه زد و در بیشتر سنگ‌نگاره‌هایش در کنار خانواده‌اش دیده می‌شود.

بهرام در سال‌های آغازین شاهنشاهی‌اش با شورش برادرش هرمز کوشانی و پسر عمویش هرمز سکستانی روبرو شد. در همین زمان بود که با شنیدن خبر جنگ داخلی در قلمرو ساسانیان، کاروس امپراتور روم از فرصت بهره برد و به قلمرو ساسانی لشکرکشی کرد.

شورش یکی از فرقه‌های زرتشتی نیز در خوزستان در جریان جنگ داخلی و جنگ با روم روی داد. با این حال با مرگ امپراتور روم، بهرام با جانشین وی سازش کرد و پس از آن به سامان دادن به احوال داخلی شاهنشاهی خود پرداخت.



https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕گورْدَخمه
(به انگلیسی : Rock-cut tomb)

نوعی معماری صخره‌ای می‌باشد و فضایی است که در صخره ها، کوه ها یا تپه ها برای خاکسپاری درگذشتگان ساخته می‌شده‌ است.

گوردخمه با دخمه تفاوت دارد. دخمه یا برج خاموشی مکانی است که بر فراز بلندی ایجاد می‌شد و کسی که درگذشته را در آنجا قرار داده می‌شد تا توسط حیوانات و پرندگان متلاشی شود.

همچنین گوردخمه در زبان عامیانه گاه به‌طور هم‌معنی و مترادف با استودان نیز به کار گرفته می‌شود در حالی‌که این دو از لحاظ ساختاری با هم تفاوت دارند. کلمه استودان که از ترکیب واژه‌های «استو» به معنی استخوان و «دان» به معنی جایگاه تشکیل شده و محل نگهداری استخوان متوفیان بوده است. استودان‌ها در مقایسه با گوردخمه‌ها دارای ظاهر بسیار ساده‌تری بوده و ابعاد کوچکتری نیز دارند و در واقع حفره‌هایی هستند که برای نگهداری استخوان جان‌سپرده در داخل صخره‌ها ایجاد می‌شدند.

در مقابل گور دخمه‌ها در اصل آرامگاه‌هایی بودند که در دل کوه و صخره کنده می‌شدند و شکل اتاقی دارند که یک یا چند گور در داخل آن‌ها تعبیه می‌شد. این فضاهای اتاقی شکل گاه جای کافی برای نشستن، قرار دادن اشیاء و برگزاری مراسم داشته‌اند. گور دخمه‌های متعددی از دوره‌های مختلف در ایران یافت شده‌اند که نمی‌توان آن‌ها را به شخص خاصی منسوب نمود. در مورد قدمت آن‌ها نیز اتفاق نظر وجود ندارد و نظرات متعددی در مورد سن آن‌ها ارائه شده‌است.

https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕نقش برجسته ملکشاهی

این اثر در ۸ کیلومتری شهر ارکواز و بر دیوار شرقی تنگه کوچکی که روستای گل گل در دهانه آن استقرار یافته قرار دارد. این سنگ نوشته به خط میخی به زبان آشوری، بر روی نمای دیوار شرقی صخره‌ای بالاتر از روستای گل گل ملکشاهی به ابعاد ۹۰× ۱۳۵ سانتی‌متر به شکل مستطیل به‌طور عمودی نقش شده و در وسط آن پادشاه آشوری به صورت برجسته با شمشیر حمایل به ارتفاع ۱۳۵ سانتی‌متر قرار دارد. تمامی سطح کتیبه پس از صاف نمودن سطح آن به عمق سه سانتی‌متر و برجسته نشان، پیکر پادشاه با خطوط کنده کاری شده میخی پوشانده شده‌است. سطرها به وسیله یک خط افقی کنده از هم دیگر متمایز گشته‌اند. ارتفاع نقش برجسته از سطح زمین ۲۷۰ سانتی‌متر است.

متن کتیبه از فتح ایلام و انقراض تمدن ایلام باستان به وسیله آشوریها حکایت می‌کند.

🌕🌕نقش برجسته ملکشاهی

این اثر در ۸ کیلومتری شهر ارکواز و بر دیوار شرقی تنگه کوچکی که روستای گل گل در دهانه آن استقرار یافته قرار دارد. این سنگ نوشته به خط میخی به زبان آشوری، بر روی نمای دیوار شرقی صخره‌ای بالاتر از روستای گل گل ملکشاهی به ابعاد ۹۰× ۱۳۵ سانتی‌متر به شکل مستطیل به‌طور عمودی نقش شده و در وسط آن پادشاه آشوری به صورت برجسته با شمشیر حمایل به ارتفاع ۱۳۵ سانتی‌متر قرار دارد. تمامی سطح کتیبه پس از صاف نمودن سطح آن به عمق سه سانتی‌متر و برجسته نشان، پیکر پادشاه با خطوط کنده کاری شده میخی پوشانده شده‌است. سطرها به وسیله یک خط افقی کنده از هم دیگر متمایز گشته‌اند. ارتفاع نقش برجسته از سطح زمین ۲۷۰ سانتی‌متر است.

متن کتیبه از فتح ایلام و انقراض تمدن ایلام باستان به وسیله آشوریها حکایت می‌کند.

https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕 پردی گاڕان


پردی گاڕان لە سەردەمی دەسەڵاتی میرنشینی ئەردەڵاندا لە سەر چەمی گاڕاندا دروست کراوە. پردی گاڕان لە ١٢ کیلۆمەتریی ڕۆژھەڵاتی شاری مەریواندایە و بەشێک بووە لە ڕێگای سەرەکیی نێوان ناوچەی مەریوان و ناوچەی سنە کە تا ساڵی ١٩٤٠ یش ھەر کەڵکی لێ وەرگیراوە. درێژییەکەی ٤٢ مەتر و پانییەکەی ٩ مەتر و بەرزییەکەی ٦ مەتر بووە. لە ساڵی ٢٠٠١ەوە وەک شوێنەوارێکی مێژوویی نەتەوەیی لە ئێراندا ناسراوە و نوێ کراوەتەوە بەڵام ڕووخاوەتەوە


https://t.me/mejooizhyar

🌕 ڕامان ژیار🌕:
🌕🌕گوردخمه صحنه

گوردخمه دربند، قبر کیکاوس یا دخمۀ شیرین و فرهاد در بدنهٔ کوه شوق علی واقع در شمال شهر صحنه و سمت راست دربند صحنه در استان کرمانشاه حجاری شده‌است. این گور دخمه هادر بین اهالی محل به قبر کیکاوس،
کَی‌کاووسْ یا کَی‌کاوُسْ (به اوستای: کَوی‌اوسان')، در اوستا فرزند "کی اپیوه» است که او فرزند «کی قباد» است؛ به روایتی، کی‌کاووس را فرزند کی‌قباد دانسته‌اند. او یکی از پادشاهان نامدار کیانی است.
یا به فرهاد تراش و گور شیرین و فرهاد معروف است. در طول مسیر رسیدن به گور دخمه صحنه، که برخی آن را یکی از نادرترین گوردخمه‌های دو طبقه مادها می‌دانند، درختان میوه و درختان جنگلی وجود دارد که پوشش زیبایی را به این منطقه بخشیده‌اند


https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕قبه میر دیوان
Quba Mêrê Dîwanê


بزرگترین معبد کوردهای ایزدی در جهان است.

این معبد در روستای آکنالیچ در استان آرماویر ارمنستان قرار دارد، جایی که ایزدی‌ها بزرگترین اقلیت مذهبی هستند.

روستای آکنالیچ در ۳۵ کیلومتری غرب ایروان، پایتخت ارمنستان، واقع شده است.

این معبد در سپتامبر ۲۰۱۹ افتتاح شد و مراسم افتتاحیه آن توسط معاون نخست‌وزیر ارمنستان و دیگر مقامات ارمنی حضور داشتند.

این معبد ۲۵ متر ارتفاع دارد و شامل هفت گنبد است که دور یک سقف قوسی مرکزی قرار گرفته‌اند و شامل یک مدرسه دینی و موزه است.

این معبد به فرشته ملک طاووس و هفت فرشته در تئولوژی ایزدی‌ها تقدیم شده است. گنبد بزرگتر و هفت گنبد دیگر نمادی از فرشته‌ها هستند و با خورشیدهای طلایی تزئین شده‌اند.

طراحی این معبد به شدت الهام گرفته از لالش در کوردستان جنوبی است که مقدس‌ترین معبد ایزدی‌ها و محل زیارت است.
در کنار معبد، یک قبرستان ایزدی قرار دارد. در پارک مجسمه‌ای روبروی معبد، یک مجسمه از برنده جایزه نوبل نادیا مراد، یک مجسمه از آندرانیک اوزانیان، فرمانده نظامی ارمنی که در اواخر دهه ۱۸۸۰ با امپراتوری عثمانی جنگید، و یک صلیب رسولی ارمنی درآمیخته با خورشید ایزدی وجود دارد که نماد هماهنگی مذهبی است.

این معبد توسط یک ایزدی ارمنی که در روسیه زندگی می‌کند به نام میرزا سلویان تأمین مالی شده است و چند متر دورتر از زارات، اولین معبد ایزدی ارمنستان که در سال ۲۰۱۲ تأسیس شد، ساخته شده است.

این معبد توسط آرتاک غولیان، یکی از پرکارترین معماران ارمنی در ساخت ساختمان‌های مذهبی، طراحی شده است.


کوردهای ایزدی‌ها یکی از بزرگترین اقلیت‌های قومی در ارمنستان هستند و به یک اعتقاد کهن و یکتاپرستانه اعتقاد همراه با عناصری از دین‌های کورد باستان از جمله زردشتی دارند.

طبق سرشماری در ارمنستان، در سال ۲۰۱۱ حدود ۳۵۰۰۰ ایزدی در ارمنستان زندگی می‌کردند که عمدتاً در مناطق غربی و شمالی و جنوب قفقاز بودند.


https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕سنگ‌نگارهٔ شکار گاه سلطنتی طاق بستان

نخستین تابلوی سنگی با رعایت قاعده و اصول نقاشی در جهان به حساب می‌آید.در این حجاری خسرو سوار بر شبدیز به گونه‌ای است که گویی اثر از روی نقاشی، نقش شده‌است. همچنین در طاق بزرگ آثاری از زنان موسیقی دان به چشم می‌خورد که به نواختن چنگ و سازهای بادی مشغول هستند.در قسمتی دیگری از طاق بزرگ صحنهٔ شکار گراز به چشم می‌خورد که از نظر حرکت و نمایش از جمله شاهکارهای هنر سنگ نگاری به‌شمار می‌رود، که در سبک هنری، نزدیک به سبک نقاشی بر روی دیوار است.
پوشاک استفاده شده

با مطالعهٔ تحلیلی در نقش‌برجسته‌های طاق بستان، لباس رنگارنگ سوار با نخ‌های زرّین بافته شده و دارای سبک‌های لوزی، شکل و تزئین کاملاً هندسی است. در صحنهٔ شکار گراز شاه لباسی در تن دارد که پارچهٔ آن مزین به نقش سیمرغ در نشانه‌های دایره‌وار است. لباس پاروزن‌ها نیز نقش‌های نمایشی دارد. در نقش برجسته‌ای در دیوارهٔ جانبی طاق بستان، زیور تشریفاتی جامهٔ پادشاه که بر تخت نشسته درون شمهٔ مرکزی به روی قرصی از بلور مهر کنی شده و با انواع زردوزی و گل‌اندازهای تنگ هم، تزئین فراوان یافته و جامه‌های ملتزمان و فیل‌سواران با نگاره‌های گیاهی و پرندگان، دست‌دوزی شده‌است


https://t.me/mejooizhyar

تاریخچه قلعه هزارانی آبدانان
قلعه هزارانی آبدانان، یکی از آثار تاریخی و باستانی استان ایلام است که قدمت آن به دوره ساسانیان برمی‌گردد. این قلعه به‌عنوان نمونه‌ای از معماری دفاعی و نظامی آن دوران، در دوران‌های مختلف تاریخی تحت تأثیر تغییرات متعددی قرار گرفته است.

قلعه هزارانی آبدانان در دوران ساسانیان ساخته شده است و به دلیل موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود، نقش مهمی در دفاع از منطقه داشته است. ساخت این قلعه به‌طور عمده با استفاده از مصالحی نظیر سنگ و گچ صورت گرفته و طراحی آن به‌گونه‌ای بوده که قابلیت دفاعی بالایی را ارائه می‌داده است.

با گذشت زمان و تحت تأثیر عوامل مختلف طبیعی و انسانی، قلعه هزارانی آبدانان دستخوش تغییرات و آسیب‌های زیادی شده است. این تغییرات شامل آسیب‌های ناشی از جنگ‌ها، زلزله‌ها و تغییرات اقلیمی است که به مرور زمان بر وضعیت قلعه تأثیر گذاشته است.

این قلعه در تاریخ ۲۷ بهمن ماه سال ۱۳۸۷ با شماره ثبت ۲۴۶۱۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. ثبت ملی این بنا نشان‌دهنده اهمیت تاریخی و فرهنگی آن است و می‌تواند به‌عنوان دلیلی برای حفظ و نگهداری بهتر آن مورد استفاده قرار گیرد.


https://t.me/mejooizhyar

مێژووی شاری کۆنی هەولێر
شاری ھەولێر بە یەکێک لە کۆنترین شارەکانی جیھان دەژمێردرێت

ڕەنگە مێژووی نیشتەجێبوونی مرۆڤ لەم شارە بگەڕێتەوە بۆ ھەزارەی پێنجەمی پێش زایین.

لە دڵی شارەکەدا قەڵای دێرینی هەولێر و منارەی چۆڵێ ھەیە. لە نووسراوەکانی پاشای سۆمەری، سلووکی ناونراوە بە ئوربیلم، لە نووسراوەکانی بابێلی و ئاشووری بە ئەربائیلۆ ناودەبرا، کە بە واتای چوار خودا دەھات، لە سەردەمی بابلی شوێنی پەرستنی عەشتار بووە.

لە ھەزارەی ٣ی پێش زایین ھەولێر زلھێزێکی سەربەخۆ بوو لە ناوچەکەی خۆیدا. بۆ ماوەیەک لەلایەن گۆتیەکانەوە داگیرکرا.


لە کۆتایی ھەزارەی دووەمی پێش زایین کەوتە ژێر کۆنترۆڵی ئاشوورییەکان. دوابەدوای ئەمەش بەشێک بوو لە چەند ئیمپراتۆرییەتێک بە نۆرە، لەوانە ئیمپراتۆریەتی ماد، ئیمپراتۆریەتی هەخامەنشی، شانشینی مەقدونیا، ئیمپراتۆریەتی سەلوکی، ئیمپراتۆرییەتی ئەرمەنستان، ئیمپراتۆریەتی ئەشکانی، ئاشووری ڕوومانی و ئیمپراتوریەتی ساسانی، ھەروەھا پایتەختی ویلایەتی لقەکەی ئادیابێنە لە نێوان ناوەڕاستی سەدەی دووەمی پێش زایین و سەرەتای سەدەی دووەمی زایینی.

لە سەدەکانی ناویندا شارەکە لەلایەن ئیمپراتۆرییەتی سەلجوقی و عوسمانیەکانەوە حوکمڕانی کرا


لە ھێڵکارییەکی خەتی بزماری ناسراو بوو بە (ئای کشان کلاما) واتە (ماڵی خاتوونی ھەرێمەکە)، ھەروەھا پەرستگایەک بوو بۆ پادشای ئاشورییەکان کە پەیکەرێکی پادشای پانیپاڵ و پەیکەری خواوەندی عەشتار کە لە بڕونێز دروست کرابوو دۆزراوەتەوە. بەھۆی گرنگی ئەم شارە، پاشای ئاشوری، سەنحاریب ھەستا بە پەنگاوکردن (خزن)ی ئاو لە تونێل (نۆین)ی دروستکراو بە بەردی مەڕمەڕ، کە لە گوندی مورتکیانی بەستۆڕە دەست پێدەکات تا دەگاتە ھەولێر، کە درێژی ئەم نۆینە (تونێلە) ٢٢ کیلۆمەترە لەژێر زەوی لێدراوە، شارەکە لەلایەن ئەنجومەنی گەشتیاری عەرەبییەوە وەک پایتەختی گەشتیاری عەرەبی بۆ ساڵی ٢٠١٤ دەستنیشانکرا.

لە مانگی تەممووزی ٢٠١٤ قەڵای هەولێر وەک میراتی جیهانی یوونێسکۆ دیاریکرا


https://t.me/mejooizhyar