روزنامه ی ژیار (شهرام شیخ اسمعیلی)

🌕🌕جەلادەت بەدرخان

لە ساڵی 1893 لە ئەستەنبوڵ لەدایک بووە لە سەدەی بیستەمدا بۆ بەدەستهێنانی دکتۆرا لە یاسادا چوو بۆ ئەڵمانیا و لە سییەکانی سەدەی بیستەمدا گەڕایەوە دیمەشق لەو کاتەدا سوریا لە ژێر چاودێری و کۆنترۆڵی فەڕەنسییەکاندا بوو و لەوێ دەستی بە چالاکی کورد کرد. لە سەرەتای ساڵی 1919 داهێنەری ئاڵای سێ ڕەنگ بوو کە خۆر و چیاکە لە ناوەڕاستدا بوو و بوو بە ئەندامی ڕێکخراوی خوی بوون کە لە ساڵی 1927 بە سەرکردایەتی ئیحسان نوری پاشا کۆماری ئاراراتی دامەزراند دوای شکستی ڕاپەڕینی ئارارات لە ساڵی 1930 جەلادەت بەدرخان وازی لە سیاسەت هێنا و هەموو هەوڵەکانی بۆ زمان و ئەدەبی کوردی تەرخان کرد

لە ساڵی 1932 گۆڤارێکی دەرکرد بەناوی هاوار لە ساڵی 1932 تا 1943، 57 ژمارەی گۆڤارەکەی بڵاو کردەوە. سەرەڕای ئەوەش، لە ساڵانی 1942 تا 1945، بەدرخان گۆڤارێکی تری بە ناوی ڕۆناهی بە زمانی کوردی دەردەکرد. هه روه ها 28 ژمارەی ئه م گۆڤاره ی بڵاوکردۆته وه جگە لەو گۆڤارانە کتێبی دیکەشی بە زمانی کوردی بڵاو کردووەتەوە

کتێب و وتارەکانی بەدرخان

1.ئەلفوبێی کوردی
2.ڕێزمانی کوردی (کرمانجی)
3.فەرهەنگی کوردی (کرمانجی)
4.فێرکاری ئەلفوبێی کوردی
5.سەیرکردنێک لە ئەلفوبێ
6.پێشەکی بۆ تازە لەدایک بوون
7.پێشەکییەک بۆ نوێژی کوردە ئێزدییەکان
8.نامەیەک بۆ مستەفا کەمال پاشا


له سه ر مه سه له ی کوردی و وه رگێڕانی ده یان به رهه می بڵاونه کراوه و بڵاونه کراوه ی دیکه بۆ سه ر زمانه کانی کوردی کرمانجی و له کوردییه کانی کرمانجی بۆ زمانه کانی دیکه
ئەم میرە کوردە و یەکێک لە میرەکانی میرنشینی بۆتان لە سەردەمی عوسمانیدا بە 12 زمانی ڕۆژهەڵاتی و ڕۆژئاوایی شارەزا بووە پاش 14 ساڵ لە توێژینەوە و توێژینەوەی زمانەوانیی، ئەلفوبێی کوردی ئێستای کرمانجی کە بە ئەلفوبێی لاتینی یان ئەلفوبێی هاوار ناسراوە، دامەزراند و زمانی کوردی هێنایە قۆناغێکی نوێوە. ئەم پیاوە گەورە کوردە دامەزرێنەری بەشی زمان و ئەدەبی کوردییە لە زانکۆی پاریس کە ئێستا تا ئاستی دکتۆرا دەخوێنرێتەوە

لەگەڵ کامەران بەدرخانی برای دەیان بەرهەمی دیکەیان لەگەڵ گۆڤاری هاوار پێشکەش بە کوردان کرد لە ساڵی 1951 لە تاراوگە لە سوریا کۆچی دوایی کرد.


سەرچاوەکان

ئازاد مەکۆیی ( عەلی پاک سرێشت – پێشتر بەلخکەنلوو ) مامۆستای پێشووی فەڕەنسی لە زانکۆی عەلامە تەباتەبایی و وەرگێڕی هاوبەشی تەلەفزیۆنی سەحەر بە زمانی فەڕەنسی لە ئێران

Têbînî: Ev jiyanname ji aliyê Sînemxan Celadet Bedirxan ve hatiye serrastkirin. (17.07.2011)


https://t.me/mejooizhyar

🌕🌕بەدرخان پاشا (لەدایکبووی 1217 کۆچی (1802 زایینی لە جزیرا بۆتان - کۆچی دوایی 1285 کۆچی لە دیمەشق )


سەرکردەیەکی سیاسی کورد و پاشای میرنشینی بوتان بوو. لە سەردەمی ئیمپراتۆریەتی عوسمانیدا ئاڵای سەربەخۆیی کوردی بەرزکردەوە و لەبەر ئەوەی یەکەم کەس بوو کە ململانێی نێوان کورد و عوسمانییەکانی بە ڕەگەزپەرستی کرد و داوای دامەزراندنی دەوڵەتی کوردی کرد و بە باوکی ناسیۆنالیزمی کوردی ناسراو بوو دەیویست حوکمی کوردستان بکات و توانی چەندین هۆز و هۆز یەکبگرێت و دەست بەسەر هەموو ناوچە کوردییەکانی عوسمانیدا بگرێت و دراو بە ناوی خۆیەوە دەرهێنا و وتاری هەینی بەناو ئەوەوە خوێندرا. سوپاکەی پێکهاتبوو لە هێزە خێڵەکییە کوردییەکان و ئاشوورییەکان و ئەرمەنییەکان و عەرەبەکان لە ساڵانی 1840کاندا، دوای یاخیبوونی نێستۆرییەکان لە شارەکەی خۆی، چوو بۆ جەنگ لەگەڵ ئاشوورییەکان. دوای ئەوە عوسمانییەکان لەسەر فەرمانی حکوومەتە ئەوروپیەکان سوپایەکیان بە فەرماندەیی عوسمان پاشا نارد بۆ دەستگیرکردنی و دوای چەند شەڕێک دواجار لە شەڕێکدا کە لە نزیک ورمێ ڕوویدا دەستگیریان کرد و کە بە خیانەتی برازاکەی بوو

فەرمانڕەوایی ئەو بۆ خەڵکی بوو و
ناوچەکەی ئارام بوو.

بەدرخان لە ساڵی 1821 تا 1848 لە دەسەڵاتدا بوو. بە لابردنی میرنشینی بەدرخانی لە دەسەڵات لە چل ساڵ زیاتر نەخایاند و لەلایەن عوسمانییەکانەوە لکێنرا. ئەم میرنشینە کە ناوی پێشووی میرنشینی جزیرا بوتان بوو، لە ساڵی 620 کۆچی (1223 زایین) تا 1308 کۆچی (1891 زایین) بۆ ماوەی 688 ساڵی مانگی بەرانبەر 668 ساڵی زایینی حوکمیان کرد لە کوردوستانا




#بدرخان_پاشا

https://t.me/mejooizhyar