روزنامه ی ژیار (شهرام شیخ اسمعیلی)

🌕🌕حُسَنویه (بنوحسنویه)

✍ شهرام شیخ اسمعیلی

🌕حسنویه یکی خاندانهای حکومتگر کُرد در ایالت جبال* در سده چهارم و پنجم هجری می باشد.

🌕 درباره خاستگاه حسنویه در منابع، از چند تیره معروف کُرد با نام عیشانی/ عیسانی، شادگانی/ شاذنجانی، گورانی/ جورقانی، بَرزیکانی و جز آن یاد شده است که در قرون نخستین هجری، در بخشهای غربی ایالت جبال سکونت داشتند و برخی از آنان صاحب قدرت و نفوذ بودند.

🌕 خاندان حسنویه را به تیره بَرزیکانی منسوب دانسته اند.

امیران حسنویه در نیمه دوم قرن چهارم و اوایل قرن پنجم، بر بخش اعظم ولایات غربی جبال حکومت میکردند و در زمان اوجِ قدرت، دامنه نفوذ آنان از شمال تا آذربایجان و از جنوب تا خوزستان گسترده بود.

🌕🌕 امیران عبارت بوده‌اند از :

👈 حسنویة بن حسین بَرزیکانی، سردودمان خاندان حسنویه. وی در نیمه سده چهارم قدرت را از خاندان عیشانیِ کُرد که در نیمه اول همین سده بر بخشهای غربی جبال حکومت می کردند، گرفت.

👈 وَنداد و غانِم، پسران احمد (از رؤسای خاندان عیشانی)، به‌ترتیب، در 349 و 350 وفات یافتند. خواهرزاده آنان، حسنویه برزیکانی، ظاهراً به طلب میراث مادری، قلمرو آنان را ضبط کرد و با خلع ید از دیگر مدعیان قدرت، هر سه تیره عیشانی و برزیکانی و شادگانی را زیرفرمان گرفت. فقط یکی از پسر داییهای حسنویه، دِیْسَم‌بن غانم، برخی املاک پدر خود را در نواحی قسنان و غانم‌آباد (در جنوب‌غربی دریاچه ارومیه)، از سلطه حسنویه حفظ کرد. پس از آن، حسنویه دژ سَرماج را در کوههای صعب‌العبور میان بیستون و شاپورخواست (خرّم‌آباد کنونی )بنا نهاد و آن را مرکز فرمانروایی خود قرار داد.

🌕رقابت و منازعه حسن‌بن بویه (رکن‌الدوله) دیلمی و امیرمنصوربن نوح سامانی، به حسنویه امکان داد تا در ازای یاری به رکن‌الدوله، بر قدرت خود بیفزاید و همه نواحی کردنشین غرب جبال، از شهرزور تا شاپورخواست، را تحت فرمان بگیرد.

👈 حسنویه به بهانه محافظت از کاروانها، متعرض کاروانیان می شد، اما رکن‌الدوله، به سبب اتحاد پیشین، از کارهای او چشم‌پوشی می کرد. تلاش فزاینده حسنویه برای استقرار سلطنت، در 359 موجب نبرد او با سهلان‌بن مسافر (کارگزار آل‌بویه در جبال) شد.

🌕 حسنویه ،سهلان و سپاهش را در اطراف همدان محاصره کرد. شدت عمل سپاهیان کُرد، طول مدت محاصره و گرمای هوا، سپاه دیلمی را از پای درآورد و درنتیجه حسنویه بر همدان مسلط شد.


🌕رکن‌الدوله که از گرفتاریهای خود با سپاه سامانی خلاص شده بود، سپاهی را به همراه وزیر خود، ابوالفضل ابن‌عمید، برای تأدیب حسنویه و بازپس‌گیری همدان فرستاد، اما مرگ وزیر، کار را ناتمام گذاشت و فرزند و جانشین وی، ابوالفتح ابن‌عمید، در ازای پرداخت پنجاه هزار دینار وجه نقد و هدایایی با حسنویه صلح کرد بدین‌ترتیب، حسنویه حکومتی خودمختار تحت نظارت آل‌بویه در مغرب و جنوب‌غربی جبال، از دینور تا اهواز، پایه‌ریزی کرد.

🌕 پس از مرگ رکن‌الدوله در محرّم 366، حسنویه کوشید از اختلاف امرای آل‌بویه، عزالدوله بختیار و عضدالدوله، بهره‌برداری کند و از این‌رو، در پاسخ به استمداد عزالدوله، دو فرزند خود (عبدالرزاق و بدر) را با سپاهی به کمک او فرستاد، اما آنان با مشاهده ناتوانی عزالدوله در مقابله با عضدالدوله، وی را رها کردند و بازگشتند .

🌕حسنویه امیری قدرتمند و سیاستمدار بود و در دوره حکومت تقریباً بیست ساله خود بر جبال، راهزنی ها را مهار کرد و با گسترش امنیت، به توسعه شهرنشینی و رونق تجارت در منطقه تحت‌فرمان خود کمک کرد. چون در تقسیم متصرفات رکن‌الدوله، جبال و قلمرو حسنویه سهم فخرالدوله شده بود و باتوجه به حمایت فخرالدوله و حسنویه از عزالدوله بختیار در مقابل عضدالدوله، طبیعی بود که از انتقام‌جویی عضدالدوله ایمن نباشند. عضدالدوله پس‌از غلبه بر عزالدوله و تصرف مایملک او، در 367 به ‌قلمرو حسنویه تعرض نمود.

🌕حسنویه در سرماج درسال ٣٦٩ در گذشت.
https://t.me/mejooizhyar