پێرست |
جوگرافیا و عەشیرەت و تیرەکانی جاف
زۆربەی ئەم عێلە ئەمڕۆ لە پارێزگاکانی سلێمانی و کەرکووک و دیالەدا دەژین و ھەر دوو ناوەندی قەزای کەلار و ھەڵەبجە بە شار و مەڵبەندی سەرەکیی جاف و شوێنی نیشتەجێبوونی سەرەکیی بەگزادەکانیان دەژمێردرێن. بوونی جاف بە شێوەیەکی چڕوپڕ لە دەڤەرەی شارەزووردا بەدەردەکەوێت، دوو تیرەشیان بەناوی تەلان و سمایل عوزێری لە ناوچەی دۆکان و سورداشدان، جافە رەشکەش بەزۆری لە ناوچەی پشدەردان لە باکووری سلێمانیدا.
ھەروەھا ژمارەیەکی بەرچاو لە تیرەی گڵاڵی و به‌گزاده‌ی جاف و یوسیف جانی لە شاری ھەولێر و گوندەکانی دەوروبەریدا دەژین. ئەمە وێڕای ئەوەس کە چەندین تیرەی دیکەی جاف وەک: تایشەیی و قادر میروەیسی و بێویانی و.... لە سنووری قەزای خانەقی، پارێزگای دیالە لە ڕۆژھەڵاتی رووباری سیرواندا دەژین . ھەمیسان دەڤەری بەرینی گەرمیان بە گشت شوێنە جیاجیاکانییەوە دەیان ھەزار جاف لەخۆ دەگرێت.
لە کوردستانی ئێرانیشدا، رۆڵەکانی عێلی جاف لە ھەردوو پارێزگای کرماشان و کوردستاندا بە گشتی نیشتەجێن و دەتوانین شوێنی نیشتەجێبوونیان بەم شێوەیە دیاری بکەین:
قەسری شیرین، سەرپێڵی زەھاو ھەتا سنووری رووباری سیروان و، دۆڵی عەلی عاسی تا سنووری عەشرەتی سنجاوی لە باکوور و رۆژھەڵاتی شاری کرماشاندا، ھەروەھا روانسەر و جوانڕۆ (جوانڕۆ مەڵبەندی ڕەسەن و دێرینی گشت جافە) .
دیسان زێد و شوێنی جاف درێژ دەبنەوە تا دەگەنە ناوچەکانی دڕۆڵە و مەڕەخێڵ و شمشێر و پاوە و دەوروبەری نەوسود. لە رووی شوێنی جوگرافییەوە دەتوانین عێلی جاف بکەین بە سێ بەشی سەرەکییەوە:
- جافی مورادی لە عێراق:
میکایڵی، شاتری، وردەشاتری، رۆغزایی، تەرخانی، باشکی،جنگنی، ھارونی، گڵاڵی، سەدانی، کەماڵەیی، بێداخی، نەورۆڵی، یەزدان بەخشی، وەڵی، نەژوێنی، مەسۆیی، مامۆیی، شێخ سمایلی، سۆفی وەن، تاوگۆزی، میراولی، پشتماڵە، عەمەڵە، عیسالی، بێسەری، تەلان، یەسوجانی، چوچانی، قەویلەیی، تیلەکۆ، سمایل عوزێری، جافە رەشکە...
- جافی جوانڕۆ لە ئێران
- جافی گۆران لە ئێران (ئەم بەشە ئەو جافانەش دەگرێتەوە کە لە کەناری ڕۆژھەڵاتی رووباری سیرواندا لە سنووری خانەقیدا دەژین).
عەشرەت وتیرەکانی جافی کوردستانی ئیرانیش (( جوانڕۆیی و گۆران )) بەگشتی ئەمانەن: رۆستم بەگی، وەکیلی، قوبادی، باوەجانی، ئێناخی، ئیمامی، ساتیاری، شمشێری، کڵاشی، زەردۆیی، کۆکۆیی، کوێرەکی، وەڵە بەگی، قادر میروەیسی، کویک نیرجی، عەلی یاخەیی، بەبلی، دۆرۆیی، دەلەزیری، دەروێشی، قەڵخانجک، کورەک کج، نێرژی، ئەلیاسی، سۆفی، کاکە رەشی، گاخۆری، کشتی، یەسویار ئەحمەدی، دارخۆر، گاوری، ئەلیارەکی، بێویانی، قوجالی، عالی، کوزەرەیی، بازانی، جوخەیی، ھاوری، سەیالی، ع قادری، هوزی که ره م و...
روزنامه ی ژیار